Witold Wojtkiewicz, szkic do obrazu „Wezwanie (Hołd)”, z cyklu „Ceremonie III”, 1908

Witold Wojtkiewicz, szkic do obrazu „Wezwanie (Hołd)”, z cyklu „Ceremonie III”, 1908

Jesienią 1908 roku na wystawie grupy Zero Wojtkiewicz zaprezentował siedem prac malarskich, które połączył wspólnym tytułem – „Ceremonie”. Na zbiór złożyły się takie przedstawienia, jak: Śmierć dziewczyny (Wyzwolenie), Asysta księżniczki, Wezwanie (Hołd), Idylla (Swaty), Zjawisko (Bajka), Chrystus i dzieci oraz Medytacje (Popielec). Co ciekawe, nie tworzyły one spójnej całości, nie

Continue reading
Czarno białe zdjęcie. Żołnierze na koniach przejeżdżający przez bramy powitalne 20 czerwca 1922 r. na terenach polskich po Plebiscycie z 1921 roku

20 czerwca po raz pierwszy obchodzimy Narodowy Dzień Powstań Śląskich

20 czerwca po raz pierwszy obchodzimy Narodowy Dzień Powstań Śląskich. Święto upamiętnia trzy powstania śląskie oraz rocznicę objęcia części Górnego Śląska przez Rzeczpospolitą w 1922 roku. 20 października 1921 roku Rada Ambasadorów Ligi Narodów zadecydowała o podziale górnośląskiego obszaru plebiscytowego pomiędzy Polskę i Niemcy. Po podpisaniu 15 maja 1922 roku

Continue reading
Dziewczynki ubrane w strój rozbarski z kwiatami na procesji Bożego Ciała. Czarno- białe zdjęcie wykonane w Bytomiu-Rozbarku w latach 30. XX wieku.

Boże Ciało

„Jaki dzień jest w Boże Ciało, takich dni potem niemało”. Uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa, czyli Boże Ciało, ustanowiona w XIII wieku przez papieża Urbana III, początkowo obchodzona była w Belgii. Natomiast w Polsce celebrowano ją od 1320 roku, zawsze w czwartek, jedenaście dni po Zielonych Świątkach. Dopiero w wieku

Continue reading
3 flagi Izraela na niebieskim tle. Grafika do podcastu historycznego "Co łączy tałes i flagę Izraela".

Podcast historyczny „Co łączy tałes i flagę Izraela”

Tałes – prostokątny szal modlitewny wykonany z wełny, bawełny lub jedwabiu w kolorze białym, z granatowymi (symbolizującymi niebiosa) lub czarnymi poprzecznymi pasami o różnej szerokości wzdłuż boków. Zakładany jest przez Żydów, dorosłych mężczyzn, na głowę lub ramiona podczas modlitw porannych (szacharit). Zgodnie z nakazem zawartym w Księdze Liczb (15,37–41) i

Continue reading
Zwyczaj majenia czyli przystrajania domostwa zielonymi gałązkami, np. brzozy i lipy

Zielone Świątki

„Do Świętego Ducha nie zdejmuj kożucha i po Świętym Duchu chodź czasem w kożuchu”. Zielone Świątki, czyli święto zesłania Ducha Świętego na apostołów, są jednym z najstarszych, a zarazem największych świąt kościelnych, które pierwotnie łączono z Wielkanocą. Natomiast od IV wieku obchodzono je jako oddzielne święto pięćdziesiąt dni po Wielkanocy. Dawniej

Continue reading
Czarno białe zdjęcie chłopca w wełnianej czapce i płaszczu. Twarz z zagryzionymi ustami. Fotografia autorstwa Zofii Rydet pt. Arlekin, z cyklu „Mały człowiek”. Zdjęcie wykonane w 1958 r. czarno-biała odbitka bromosrebrowa

Opis dzieła: Zofia Rydet, „Arlekin” z cyklu „Mały człowiek”

Opis dzieła: Zofia Rydet, „Arlekin” z cyklu „Mały człowiek”. W 1961 roku Zofia Rydet, dziś uznawana za jedną z najważniejszych polskich fotografek XX wieku, zadebiutowała wystawą zatytułowaną „Mały człowiek”. Ekspozycja odbyła się w siedzibie Gliwickiego Towarzystwa Fotograficznego, które odegrało znaczącą rolę w życiu artystki. I nie chodzi tu jedynie o

Continue reading
Archiwalna czarno-biała fotografia przedstawia młodą kobietę w stroju rozbarskim z malutkim dzieckiem.

26 maja obchodzimy Dzień Matki!

Matka, mama, mamusia, mamuś, mamulka, matula, mateczka, mać, rodzicielka… To najważniejsza osoba w życiu prawdopodobnie każdego z nas. Forma „matka”, choć brzmi dość sucho i oficjalnie, faktycznie jest zdrobnieniem – pochodzi od staropolskiego wyrazu „mać” (które z kolei swój źródłosłów ma w słowiańskiej formie „mati”). W staropolszczyźnie „mać” ulokowała się

Continue reading
Obraz abstrakcyjny. Szafirowa plama, która zajmuje cztery piąte powierzchni obrazu wdziera się pomiędzy dwa granatowe trójkąty. Obraz Mieczysław Janikowski, „Kompozycja 74”, ok. 1967, olej na płótnie

Opis dzieła: Mieczysław Janikowski, „Kompozycja 74”, ok. 1967, olej na płótnie

Czy sztukę abstrakcyjną da się polubić, a co ważniejsze – czy da się ją zrozumieć? Tak, zdecydowanie tak. Pod warunkiem jednak, iż naszym przewodnikiem w tej materii będzie Mieczysław Tadeusz Janikowski i jego twórczość. Mimo że malarz ten uchodzi za jednego z najwybitniejszych polskich abstrakcjonistów, początki jego działalności artystycznej wcale

Continue reading
Czarna tablica z pytaniami do Działu Przyrody zapisana białą kredą. Przestrzeń wystawy "Od Darwina do banku DNA. Przyroda w Muzeum".

Odpowiedzi na pytania z wystawy „Od Darwina do banku DNA. Przyroda w Muzeum”

Jaka była pierwotna fauna doliny Bytomki? Obecnie jest to trudne do określenia, nie posiadamy również szczegółowych wykazów na ten temat. Pierwotna fauna zróżnicowana była na pewno w zależności od typu środowisk, jakie towarzyszyły rzece, i z pewnością przypominała tę, z jaką spotykamy się przy podobnej wielkości ciekach. Dziś otoczenie Bytomki

Continue reading
Grafika wektorowa w kolorze biało-niebieskim. Grafika do podcastu historycznego w ramach projektu "Ślad pokoleń" pt. "Kipa Samuela Hirscha". Na grafice fragment kipy w dużym powiększeniu.

Podcast historyczny „Kipa. Dar Samuela Hirscha”

Jarmułka to nakrycie noszone przez Żydów, okrywające włosy i szczyt głowy. Nazwa pochodzi z języka aramejskiego, oznacza szacunek wobec króla. W języku hebrajskim określa się ją mianem kipy. Noszenie jarmułki jest wymagane bezwzględnie podczas modlitwy i studiowania Tory. Przykryta głowa stanowi oznakę szacunku i znak służby przed Bogiem. Jarmułka wyraża również

Continue reading
Kryta strzechą zagroda na czarno-białym zdjęciu. W tle drzewa. Fotografia wykonana w Kobiórze w 1960 roku

25 kwietnia – Dzień Świętego Marka

Dzień św. Marka, czyli 25 kwietnia, był w śląskiej kulturze ludowej ściśle związany z ochroną pól i modlitwami o urodzaj. Organizowano niezwykle uroczyste piesze procesje wokół pól, w których uczestniczył ksiądz, muzycy i wszyscy mieszkańcy wsi. Wierzono, że tego dnia nie należy wykonywać żadnych prac polowych, ponieważ „św. Marek może

Continue reading
Włościanin w odświętnym stroju rozbarskim na koniu. W tle budynek z cegły (familok). W tle dzieci i mężczyźni. Fotografia Bytom – Rozbark, 1944 rok

23 kwietnia – Dzień Świętego Jerzego

Dzień św. Jerzego, wypadający 23 kwietnia, należy do świąt zapomnianych, obecnie niewiążących się z żadnymi praktykami kulturowymi. Na początku XX wieku było to jednak jedno z najważniejszych świąt agrarnych na Śląsku, związanych z hodowlą bydła, a w szczególności koni. Ciekawy zwyczaj praktykowano we wspomnianym czasie w regionie gliwickim: w dniu

Continue reading
Młoda góralka w towarzystwie dwóch mężczyzn lejących ją wodą. Czarno-białe zdjęcie przedstawiające zwyczaj lania wodą czyli śmiergus wielkanocny. Fotografia wykonana w Istebnej, fot. L. Malicki.

Poniedziałek Wielkanocny

Najbardziej rozpowszechnionym zwyczajem praktykowanym w Poniedziałek Wielkanocny jest tzw. śmigus-dyngus, czyli oblewanie dziewcząt wodą. Obrzędowe polewanie miało znaczenie magiczne i agrarne: „zobowiązywało” przyrodę, aby sprzyjała ludziom i ich pracy na roli. Z czasem zwyczaj nabrał również charakteru społecznego, stając się oficjalnym początkiem „zolyt” – w niektórych regionach wierzono, że każda

Continue reading
Starszy mężczyzna i kobieta klęczący na ziemi podczas zwyczaju wkładania krzyżyków w ziemię, aby spowodować urodzaj i uchronić pole przed gradem. Zdjęcie wykonane w Zawadzkiem w latach 30. XX wieku

Niedziela Wielkanocna

Najuroczyściej przez chrześcijan obchodzonym oraz najstarszym (od II wieku) świętem jest Wielkanoc. Wczesnym rankiem w Wielką Niedzielę wierni udawali się na mszę rezurekcyjną. Po przyjściu z kościoła zasiadano do wspólnego stołu, aby zjeść po długim poście „święcone”. Przestrzegano, aby wszystkie pokarmy poświęcone w kościele były zjedzone. Resztki dawano krowom, natomiast

Continue reading
Ręce kobiety wykonującej pisankę. Czarno-białe zdjęcie wykonane w Mysłowicach w 1957 roku.

Święcenie potraw wielkanocnych w Wielką Sobotę

Zwyczaj „święcenia jadła” w okresie wielkanocnym jest znany w Europie od co najmniej VIII wieku. W średniowieczu uroczystość ta odbywała się w niedzielę, ale z czasem została przeniesiona na Wielką Sobotę, a w niektórych regionach na Wielki Piątek. Badacze kultury nie są zgodni co do występowania zwyczaju święcenia żywności na

Continue reading
Grafika-drzeworyt Albrechta Dürera- jednego z najważniejszych renesansowych artystów, „Ukrzyżowanie". W centralnej części postać Chrystusa ukrzyżowana, wokól aniołowie i tłum postaci okalających krzyż.

Opis dzieła | Albrecht Dürer, „Ukrzyżowanie”, drzeworyt

Albrecht Dürer, jeden z najwybitniejszych artystów niemieckiego renesansu, początkowo miał zostać złotnikiem. Ale zwyciężyło zamiłowanie do sztuki oraz wielka potrzeba zaspokojenia ambicji w kwestii władania własnymi mocami kreacyjnymi. W efekcie Dürer przeszedł do historii jako malarz, grafik oraz teoretyk sztuki. Cechy złotnika, takie jak cierpliwość, dokładność, umiejętność przewidywania efektu końcowego,

Continue reading