Opis dzieła | Witold Wojtkiewicz, szkic do obrazu „Wezwanie (Hołd)”, z cyklu „Ceremonie III”, 1908
„Pod drzewem siedzi nadąsana dziewczynka w białej sukience. Podparłszy obu łokciami głowę na kolanach, nie widzi nawet poselstwa (…)” – tak krytyk literacki Antoni Potocki opisywał fragment Wezwania, będącego jedną z prac Witolda Wojtkiewicza, która powstała w rok przed śmiercią artysty. Hołd (druga nazwa dzieła) w rzeczywistości pełnił rolę szkicu
20 czerwca po raz pierwszy obchodzimy Narodowy Dzień Powstań Śląskich
20 czerwca po raz pierwszy obchodzimy Narodowy Dzień Powstań Śląskich. Święto upamiętnia trzy powstania śląskie oraz rocznicę objęcia części Górnego Śląska przez Rzeczpospolitą w 1922 roku. 20 października 1921 roku Rada Ambasadorów Ligi Narodów zadecydowała o podziale górnośląskiego obszaru plebiscytowego pomiędzy Polskę i Niemcy. Po podpisaniu 15 maja 1922 roku
Boże Ciało
„Jaki dzień jest w Boże Ciało, takich dni potem niemało”. Uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa, czyli Boże Ciało, ustanowiona w XIII wieku przez papieża Urbana III, początkowo obchodzona była w Belgii. Natomiast w Polsce celebrowano ją od 1320 roku, zawsze w czwartek, jedenaście dni po Zielonych Świątkach. Dopiero w
Podcast historyczny „Co łączy tałes i flagę Izraela”
Tałes – prostokątny szal modlitewny wykonany z wełny, bawełny lub jedwabiu w kolorze białym, z granatowymi (symbolizującymi niebiosa) lub czarnymi poprzecznymi pasami o różnej szerokości wzdłuż boków. Zakładany jest przez Żydów, dorosłych mężczyzn, na głowę lub ramiona podczas modlitw porannych (szacharit). Zgodnie z nakazem zawartym w Księdze Liczb (15,37–41) i
Zielone Świątki
„Do Świętego Ducha nie zdejmuj kożucha i po Świętym Duchu chodź czasem w kożuchu”. Zielone Świątki, czyli święto zesłania Ducha Świętego na apostołów, są jednym z najstarszych, a zarazem największych świąt kościelnych, które pierwotnie łączono z Wielkanocą. Natomiast od IV wieku obchodzono je jako oddzielne święto pięćdziesiąt dni po Wielkanocy.
Opis dzieła | Zofia Rydet, „Arlekin” z cyklu „Mały człowiek”
„Dziecko – sto masek, sto ról zdolnego aktora. Naiwne i przebiegłe, pokorne i wyniosłe, łagodne i mściwe, dobrze ułożone i samowolne. W dziedzinie uczuć przewyższa nas siłą (…). W dziedzinie intelektu co najmniej nam dorównywa, tylko mu brak doświadczenia”. Janusz Korczak W 1961 roku Zofia Rydet, dziś uznawana za jedną
26 maja obchodzimy Dzień Matki!
Matka, mama, mamusia, mamuś, mamulka, matula, mateczka, mać, rodzicielka… To najważniejsza osoba w życiu prawdopodobnie każdego z nas. Forma „matka”, choć brzmi dość sucho i oficjalnie, faktycznie jest zdrobnieniem – pochodzi od staropolskiego wyrazu „mać” (które z kolei swój źródłosłów ma w słowiańskiej formie „mati”). W staropolszczyźnie „mać” ulokowała się
Opis dzieła | Mieczysław Janikowski, „Kompozycja 74”, ok. 1967, olej na płótnie
Czy sztukę abstrakcyjną da się polubić, a co ważniejsze – czy da się ją zrozumieć? Tak, zdecydowanie tak. Pod warunkiem jednak, iż naszym przewodnikiem w tej materii będzie Mieczysław Tadeusz Janikowski i jego twórczość. Mimo że malarz ten uchodzi za jednego z najwybitniejszych polskich abstrakcjonistów, początki jego działalności artystycznej wcale
Odpowiedzi na pytania z wystawy „Od Darwina do banku DNA. Przyroda w Muzeum”
Jaka była pierwotna fauna doliny Bytomki? Obecnie jest to trudne do określenia, nie posiadamy również szczegółowych wykazów na ten temat. Pierwotna fauna zróżnicowana była na pewno w zależności od typu środowisk, jakie towarzyszyły rzece, i z pewnością przypominała tę, z jaką spotykamy się przy podobnej wielkości ciekach. Dziś otoczenie Bytomki
Podcast historyczny „Kipa. Dar Samuela Hirscha”
Jarmułka to nakrycie noszone przez Żydów, okrywające włosy i szczyt głowy. Nazwa pochodzi z języka aramejskiego, oznacza szacunek wobec króla. W języku hebrajskim określa się ją mianem kipy. Noszenie jarmułki jest wymagane bezwzględnie podczas modlitwy i studiowania Tory. Przykryta głowa stanowi oznakę szacunku i znak służby przed Bogiem. Jarmułka wyraża również
25 kwietnia – Dzień Świętego Marka
Dzień św. Marka, czyli 25 kwietnia, był w śląskiej kulturze ludowej ściśle związany z ochroną pól i modlitwami o urodzaj. Organizowano niezwykle uroczyste piesze procesje wokół pól, w których uczestniczył ksiądz, muzycy i wszyscy mieszkańcy wsi. Wierzono, że tego dnia nie należy wykonywać żadnych prac polowych, ponieważ „św. Marek może
23 kwietnia – Dzień Świętego Jerzego
Dzień św. Jerzego, wypadający 23 kwietnia, należy do świąt zapomnianych, obecnie niewiążących się z żadnymi praktykami kulturowymi. Na początku XX wieku było to jednak jedno z najważniejszych świąt agrarnych na Śląsku, związanych z hodowlą bydła, a w szczególności koni. Ciekawy zwyczaj praktykowano we wspomnianym czasie w regionie gliwickim: w dniu
Poniedziałek Wielkanocny
Najbardziej rozpowszechnionym zwyczajem praktykowanym w Poniedziałek Wielkanocny jest tzw. śmigus-dyngus, czyli oblewanie dziewcząt wodą. Obrzędowe polewanie miało znaczenie magiczne i agrarne: „zobowiązywało” przyrodę, aby sprzyjała ludziom i ich pracy na roli. Z czasem zwyczaj nabrał również charakteru społecznego, stając się oficjalnym początkiem „zolyt” – w niektórych regionach wierzono, że każda
Niedziela Wielkanocna
Najuroczyściej przez chrześcijan obchodzonym oraz najstarszym (od II wieku) świętem jest Wielkanoc. Wczesnym rankiem w Wielką Niedzielę wierni udawali się na mszę rezurekcyjną. Po przyjściu z kościoła zasiadano do wspólnego stołu, aby zjeść po długim poście „święcone”. Przestrzegano, aby wszystkie pokarmy poświęcone w kościele były zjedzone. Resztki dawano krowom, natomiast
Wielka Sobota | Święcenie potraw wielkanocnych
Zwyczaj „święcenia jadła” w okresie wielkanocnym jest znany w Europie od co najmniej VIII wieku. W średniowieczu uroczystość ta odbywała się w niedzielę, ale z czasem została przeniesiona na Wielką Sobotę, a w niektórych regionach na Wielki Piątek. Badacze kultury nie są zgodni co do występowania zwyczaju święcenia żywności na
Opis dzieła | Albrecht Dürer, „Ukrzyżowanie”, drzeworyt
Albrecht Dürer, jeden z najwybitniejszych artystów niemieckiego renesansu, początkowo miał zostać złotnikiem. Ale zwyciężyło zamiłowanie do sztuki oraz wielka potrzeba zaspokojenia ambicji w kwestii władania własnymi mocami kreacyjnymi. W efekcie Dürer przeszedł do historii jako malarz, grafik oraz teoretyk sztuki. Cechy złotnika, takie jak cierpliwość, dokładność, umiejętność przewidywania efektu końcowego,