Żyjemy, wciąż idąc po śladach i wsłuchując się w szepty historii. Bytom to fascynujące miasto z wielowiekową historią, polikulturowe, usytuowane na pograniczu kultur i tradycji, w którym od wieków obecni byli i nadal są Żydzi.

Oś prezentowanej wystawy tworzą ludzie, miejsca i artefakty, nierozerwalnie splatane ze sobą za sprawą czasu. Punktami odniesienia w poznawaniu historii gminy żydowskiej w Bytomiu, postrzeganej przez pryzmat losów zbiorowych i indywidualnych tej wybranej grupy społecznej, jest wielość kontekstów ją definiujących – historyczny, polityczny, społeczny, kulturowy czy obrzędowy.

Wybrane artefakty pochodzące ze zbiorów Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu ukazują chronologicznie ciąg wydarzeń i związków przyczynowo-skutkowych, w które wpisywało i wpisuje się nadal trwanie społeczności żydowskiej w tym konkretnym miejscu i wspólne budowanie jego historii. Z jednej strony urzędnicy, pracownicy zakładów przemysłowych, kupcy i rzemieślnicy, z drugiej – członkowie miejskiego samorządu czy grona określanego mianem establishmentu, a wśród nich członkowie wielu towarzystw, donatorzy fundacji stypendialnych czy inicjatorzy przedsięwzięć o charakterze oświatowym, pomocowym i charytatywnym – wszyscy pozostawili ślad swojej obecności w wielowiekowym społeczno-gospodarczym życiu Bytomia. Żydzi migrowali, osiedlali się i pozostawali w tym mieście, tworząc przestrzeń dla życia sacrum i profanum.

Na wystawie nie brak również odniesień do najdramatyczniejszych kart historii XX wieku ze wskazaniem na ów moment przejścia między dwoma światami – względnego spokoju oraz wojny i Zagłady. Ekspozycja prowadzi śladami pokoleń od czasu wykluczenia Żydów z życia społecznego w latach 30. poprzez „noc kryształową” po wybuch II wojny światowej, która stanowiła kres pewnej epoki – funkcjonowania społeczności żydowskiej w realiach państwa niemieckiego. Żydzi wrócili do miasta po wojnie, nie pozostawili niedokończonej historii. Byli wśród nich ci, którzy przetrwali w obozach koncentracyjnych i obozach pracy, nieliczni przedwojenni żydowscy mieszkańcy Bytomia, jak również Żydzi przesiedlani z przedwojennych Kresów Wschodnich II Rzeczypospolitej. Wspólnie, na nowo, budowali swoje życie i odbudowywali miasto. Miejsce synagogi zajął Żydowski Dom Modlitwy w Bytomiu. Dla wielu Bytom stanowił tylko przystanek w dalszej drodze do Palestyny (Izraela), krajów Europy Zachodniej czy Stanów Zjednoczonych.

Historia społeczności żydowskiej w naszym mieście nie ma zakończenia, trwa. Być może Żydów w Bytomiu jest coraz mniej, ich wkład jednak w historię miasta wydaje się bezsporny. Ślady ich historii zostały wpisane w jego historię, zostały wtopione w substancję miasta. Pamięć o ludziach i miejscach z nimi związanych pozostaje żywa w reminiscencjach kolejnych pokoleń.

Większość prezentowanych na wystawie obiektów pochodzi ze zlikwidowanego Żydowskiego Domu Modlitwy w Bytomiu. W 2017 roku zostały przekazane Muzeum Górnośląskiemu w darze przez Gminę Wyznaniową Żydowską w Katowicach.

Koordynator projektu, Kurator wystawy: dr Joanna Lusek

Koncepcja programu edukacyjnego: Magdalena Pospieszałowska

Montaż materiałów audiowizualnych, prowadzenie podstrony projektu: 
Witalis Szołtys

Projekt aranżacji wystawy i druków reklamowych: 
Anna Foks, Krzysztofa Frankowska

Skład publikacji naukowych: Adrian Hajda

Redakcja i korekta tekstów polskojęzycznych: dr Anna Matuszewska-Zator

Tłumaczenie tekstów na język niemiecki: dr David Skrabania

Realizacja filmu „Dwa światy”: VidiFilm