Chanuka należy do najważniejszych, a zarazem najbardziej radosnych, świąt judaizmu. Obchodzona jest w okresie jesienno-zimowym, ma charakter ruchomy. Żydowskie święto świateł jest przepełnione głęboką symboliką i zwyczajami. 

Chanuka nie została opisana w Torze. Z tego względu wyznawcy judaizmu klasyfikują ją jako święto historyczne. W języku hebrajskim „chanuka” oznacza „poświęcenie”. Święto odnosi się do wydarzeń historycznych, opisanych w Księgach Machabejskich, które rozegrały się w 165 roku p.n.e., a nawiązujących do zwycięskiego powstania i cudu rozmnożenia oliwy. W 320 roku, po śmierci Aleksandra Macedońskiego, stworzone przez niego imperium podzielono. Syria i Palestyna, a tym samym Judea, oddane zostały dynastii Seleucydów. Ci nie byli jednak przychylni wobec obcych kultur i wyznań. W czasach panowania Antiocha IV Epifanesa Żydom narzucono kulturę helleńską i politeistyczną religię, sprzeczną z żydowskim monoteizmem. Zabroniono im posiadania Tory. Zakazano też praktykowania tradycyjnych rytuałów. W 167 roku p.n.e. ogłoszono dekret, na mocy którego świątynia w Jerozolimie stała się miejscem kultu i czci Zeusa. Dotknięci jej zbezczeszczeniem Żydzi wywołali powstanie, na czele którego stanął kapłan Matiasz, a po śmierci tegoż jego syn Juda, zwany Machabeuszem. Stąd też powstańców nazywano Machabeuszami. 25 kislew 165 roku p.n.e. Żydzi zdołali wyprzeć Greków i odzyskać Judeę. Miejsce kultu, świątynia, odzyskało pierwotne znaczenie, co upamiętnia święto chanuka. Kapłani wznowili rytuał zapalenia menory w świątyni. Dysponowali jednak jedynie niewielkim naczyniem z oliwą, której ilość pozwalała na utrzymanie płomienia przez jeden dzień. Tymczasem świecznik palił się przez osiem dni.

Po więcej informacji zapraszamy Państwa do wysłuchania szesnastego nagrania z serii podcastów historycznych pt. „Nun, gimel, he i szin. Bączek żydowski”.

Projekt realizowany przy wsparciu Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej w Warszawie, we współpracy ze Stiftung Haus Oberschlesien, Kulturreferat für Oberschlesien, Oberschlesisches Landesmuseum w Ratingen.