Ignacy Pieńkowski, „Chryzantemy w dzbanie”, ok. 1907, olej na tekturze
Ciekawe życie, interesująca osobowość czy popularność na co dzień nie zawsze dają gwarancję trwałego istnienia w świadomości zbiorowej. Do grona artystów, z którymi los nie obszedł się zbyt łaskawie, należy również Ignacy Pieńkowski. Znamiennym pozostaje fakt, iż w czasie gdy artysta tworzył, jego sztuka spotykała się z dużym zainteresowaniem ze strony odbiorców. Świadczy o tym znacząca liczba wystaw poświęconych twórczości tego malarza, których zasięg obejmował całą Europę, a nawet oba kontynenty Ameryki.
Kim zatem był twórca „Chryzantem w dzbanie”, obrazu zdobiącego przestrzeń Galerii Malarstwa Polskiego Muzeum Górnośląskiego?
Ignacy Pieńkowski urodził się w 1877 roku na Podlasiu. Z powodu studiów podjętych w Szkole Rysunkowej pierwszą znaczącą przystań w życiu malarza stanowiła Warszawa. Wydaje się, iż nauka pod okiem wytrawnego pedagoga w osobie Wojciecha Gersona zdołała utwierdzić Pieńkowskiego w słuszności wyboru dalszej ścieżki zawodowej. Świadczą o tym studia podjęte w pracowniach Teodora Axentowicza, Leona Wyczółkowskiego oraz Jana Stanisławskiego oraz późniejszy wyjazd malarza za granicę. Pieńkowski udał się, jak wielu wówczas artystów, do Paryża, będącego w tym czasie niekwestionowaną stolicą sztuki. Jego udziałem stały się tym samym studia w prestiżowych Académie Julian oraz Académie Colarossi.
Jedną z zasadniczych cech osobowości Ignacego Pieńkowskiego była ogromna ciekawość świata, ujawniająca się nie tylko w postaci miłości do książek, lecz również biegłej znajomości języków obcych. Dzięki temu ostatniemu artysta mógł pozwolić sobie na realizację jednej ze swych największych po malowaniu pasji, jaką stanowiło podróżowanie. Malarz w ciągu swego życia zdołał odwiedzić m.in. Włochy, Niemcy, Francję oraz Brazylię. W Rosji, w której przebywał po wybuchu I wojny światowej, współpracował z Teatrem Polskim w charakterze scenografa i kostiumologa. Artysta nieustannie podróżował także po kraju. Miało to związek z pełnioną przez niego funkcją wykładowcy Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, często bowiem organizował dla swych uczniów plenery malarskie w różnych regionach Polski. Co ciekawe, studenci wspominali swego profesora jako wymagającego nauczyciela, który mimo to potrafił docenić ich twórczą inicjatywę. Studia w pracowni Ignacego Pieńkowskiego odbyło wielu uznanych później twórców, wśród nich: Tadeusz Brzozowski, Hanna Rudzka-Cybisowa, Jan Cybis, Tadeusz Kantor czy Karol Larisch.
U podstaw malarstwa Ignacego Pieńkowskiego leżało zainteresowanie kwestią barw oraz relacjami występującymi pomiędzy nimi. Ulubione tematy, do których należał kobiecy portret oraz martwa natura, często stanowiły dla artysty pretekst do poszukiwania idealnych zestawień kolorystycznych. Nie powinno zatem zbytnio dziwić, iż Paul Cézanne, a nade wszystko Henri Matisse należeli do grona najbardziej podziwianych przez niego twórców. Matissowskie wizerunki kwiatów stanowiły dla polskiego artysty istotny element twórczych uniesień. Kultura malarska Ignacego Pieńkowskiego powodowała jednak, iż jego prace pozbawione były znamion ślepego naśladownictwa.
Obraz „Chryzantemy w dzbanie” Ignacego Pieńkowskiego tylko z pozoru może wydawać się nieco „krzykliwym”, a to ze względu na postrzępiony kształt roślin oraz intensywność jasnych plam kwiatów stojących w wazonie. Przy bliższym zapoznaniu okazuje się, iż obraz ten emanuje harmonijną, a przy tym niezwykle bogatą i wyrafinowaną paletą kolorów.
[Opracowała: Helena Kisielewska, adiunkt w Dziale Sztuki Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu]