Wydarzenia sceny politycznej, jakie rozegrały się w latach 80. XX stulecia, miały ogromne przełożenie na sytuację środowisk artystycznych zrzeszających twórców z całego kraju. Ówczesny dramat człowieka i jego sprzeciw wobec odebranej mu wolności zrodził w plastycznych wypowiedziach chęć walki o ludzką godność.

Opublikowanie protestu warszawskich twórców pod niezwykle wymownym tytułem Głos, który jest milczeniem był reakcją na zawieszenie działalności licznych stowarzyszeń i likwidację zrzeszającego ponad dwanaście tysięcy członków Związku Polskich Artystów Plastyków. Postawa artystów była kontestacją wobec wprowadzonego stanu wojennego i tłumienia ich niezależności od sterowanej przez władzę polityki kulturalnej. Sytuacja w stolicy stała się tylko preludium do dalszych wydarzeń na obszarze całej Polski, nie wyłączając terenu Śląska.

Ekspozycja przygotowana w Muzeum Górnośląskim w Bytomiu pokazuje, jak złożonym tematem jest sztuka tego okresu – sztuka, która powinna podlegać ocenie o charakterze całościowym. Błędem jest traktowanie tego zagadnienia wybiórczo poprzez permanentne uwypuklanie konkretnych zjawisk tego czasu. W centrum uwagi stanął artysta – wartościowano jego postawę wobec otaczającej rzeczywistości, a nie jego pracę, którą zamknięto w ramach sztucznie wykreowanego schematu, nadając mu etykietę mesjanizmu. Zarzucano brak estetycznych walorów, skoncentrowanie się na tematach biblijnych, stworzono obraz artysty szukającego jedynie schronienia pod parasolem Kościoła.

Prezentowane na wystawie prace m.in. grupy Wprost, Gruppy, Jacka Sempolińskiego, Tadeusza Boruty, Aldony Mickiewicz, Jarosława Kawiorskiego, Jacka Sroki czy Jerzego Beresia udowadniają, że działalność drugiego obiegu oparła się przede wszystkim na ukazaniu sensu sztuki – jej związku z człowiekiem. Wobec podejmowanych tematów artysta potrafił zachować należyty dystans, który dziś próbuje się zasłonić wyimaginowaną mgłą patosu.

Pluralistyczny charakter organizowanych w latach 80. wystaw miał do spełnienia misję opierającą się na trzech płaszczyznach – protestu, refleksji nad problemem człowieczeństwa, a także odpowiedzi na pytanie, co nowego dzieje się w sztuce polskiej. Bytomska ekspozycja pokazuje, że twórczość tego okresu nie była antykomunistyczną propagandą, lecz pełniła formę dziennika, w którym zapisane przeżycia artysty były doświadczeniami całego społeczeństwa.

Na wystawie prezentowany jest film Więzienie w Pińczowie w reż. Jarosława Migonia – krótka forma dokumentalna będąca jedną z części cyklu filmowego Jacka Sroki – Historie obrazów, realizowanego od 2014 roku. 6-minutowy dokument zawiera animacje i archiwalia związane z historią prezentowanego na wystawie obrazu Jacka Sroki Więzienie w Pińczowie, opatrzone komentarzem samego artysty i muzyką Marcina Gałażyna z zespołu Motion Trio.

Czas trwania wystawy: 4 grudnia 2015–28 lutego 2016
Miejsce: gmach przy pl. Jana III Sobieskiego 2
Kurator: Agnieszka Bartków

Wydarzenia poprzedzające wystawę:
23 września 2015, godz. 16.30 – Natura i egzystencja według Jacka Sempolińskiego
28 października 2015, godz. 16.30 – Msze i przepowiednie Jerzego Beresia
18 listopada 2015, godz. 16.30 – Bojkot!

Wydarzenia towarzyszące:
8 grudnia 2015, godz. 17.00 – Wolnym być… Sztuka niezależna lat 80. – spotkanie z Jerzym Brukwickim
13 grudnia 2015, godz. 11.00 – oprowadzanie kuratorskie
16 grudnia 2015, godz.16.00 – oprowadzanie kuratorskie
13 stycznia 2016, godz. 16.30 – oprowadzanie kuratorskie
16 stycznia 2016, godz. 11.30 – Pudełkio zwane wyobraźnią, czyli jak zrozumieć sztukę współczesną – zajęcia edukacyjne
20 stycznia 2016, godz. 17.00 – Pokaż mi swoją wartość, a powiem ci, kim jesteś – o katowickim biennale grafiki i nie tylko w rozmowie z ks. prof. Jerzym Myszorem
24 stycznia 2016, godz. 12.00 – oprowadzanie kuratorskie
10 lutego 2016, godz. 16.30 – oprowadzanie kuratorskie
18 lutego 2016, godz. 18.00 – Sztuka wolności – grafika „Solidarności” 1980–89 – spotkanie z Jerzym Brukwickim
28 lutego 2016, godz. 12.00 – oprowadzanie kuratorskie, finisaż wystawy
do 28 lutego 2016 – lekcje muzealne Gdy mniej znaczy więcej, czyli jak pokochać sztukę współczesną