Wystawa Omne vivum ex ovo jasno odpowiada na filozoficzne pytanie „co było pierwsze: kura czy jajo?”. Zdecydowanie jajo! Już przecież w XVII wieku dowodzono, że wszystko, co żyje, z niego pochodzi. Ale wątpliwości pozostały. Może więc jednak kura?

W roku 1651 William Harvey opublikował pracę zaprzeczającą istnieniu samorództwa: Omne vivum ex ovo. Samorództwo organizmów wyższych odrzucono także wskutek doświadczeń przeprowadzonych w XVII wieku przez Francesca Rediego oraz w XVIII wieku przez Lazzara Spallanzaniego. Problematyczna pozostawała kwestia bakterii – nie potrafiono wytłumaczyć ich szczególnie intensywnego rozmnażania się i występowania niemal w każdym miejscu. Tezę o samorództwie mikroorganizmów obalił dopiero w XIX wieku Louis Pasteur.

Jajo stanowi u wielu gatunków zwierząt fazę rozwoju nowego osobnika. Składają je różne bezkręgowce, w tym owady. Spośród kręgowców czynią to ryby, płazy, gady, ptaki, a z ssaków przedstawiciele stekowców – dziobak i kolczatka australijska.

O tym, że jajo jaju nierówne, możemy przekonać się na ekspozycji, która w intrygujący sposób prezentuje jajo w świecie przyrody. Jego wielkość, kształt, barwa (np. zielona, czarna, biała), zmienność ewolucyjna wywołują zaskoczenie. Okazuje się, że rzeczywistość rozmija się z naszymi wyobrażeniami o niektórych formach biologicznych. Z pomocą idą nam przyrodnicy, którzy opisują poszczególne okazy, zwracając uwagę na środowisko lęgowe poszczególnych gatunków, miejsce lokalizacji ich gniazd, czas przystępowania do lęgów i liczbę lęgów w ciągu roku, wielkość zniesienia, czas wysiadywania oraz uczestnictwo w tym samca i samicy.

Oologiczny zbiór naukowy Działu Przyrody Muzeum Górnośląskiego to prawie 4000 jaj ponad 200 gatunków ptaków. Na wystawie przedstawione zostaną jaja 60 gatunków ptaków (w tym największe na świecie jajo strusia madagaskarskiego i najmniejsze – jajo kolibra), jaja gadów oraz rekinów, a także filigranowe jaja owadów.

Zwiedzający będą mieli okazję zobaczyć ponadto zróżnicowane pod względem wielkości i kunsztu budowy gniazda ponad 30 gatunków ptaków (to tylko część kolekcji Muzeum Górnośląskiego liczącej ponad 250 gniazd około 90 gatunków ptaków!). A ponieważ „pierwsza” mogła być jednak kura, to i jej nie zabraknie na tej wyjątkowej ekspozycji.

Wystawie towarzyszy ekspozycja Górnośląskie kroszonki 2016 ukazująca jajka w zupełnie innym kontekście.

Czas trwania wystawy: 12 marca–19 czerwca 2016 r.
Miejsce: Muzeum Górnośląskie w Bytomiu, pl. Jana III Sobieskiego 2
Kuratorzy: dr Piotr Cempulik, Roland Dobosz

Wydarzenia towarzyszące wystawie:
12 marca 2016, 11.30 – wernisaż
20 marca 2016, 12.30 – oprowadzanie kuratorskie (Roland Dobosz)
3 kwietnia 2016, 12.30 – oprowadzanie kuratorskie (dr Piotr Cempulik)

Fotorelacja z wernisażu wystawy