Ponad 70 fartuchów, 45 kiecek, 70 chust, 53 kaftany i jakle, 43 czepce, 60 wstążek… Wystawa „Skarby śląskiej szafy” otwarta! Na ekspozycji znalazło się 800 eksponatów związanych ze śląskim ludowym strojem. Wśród nich m.in. unikatowe elementy ubioru – kiecka do oczepin oraz jakla zimowa podszyta kocim futrem. W aranżacji wystawy znalazły się także stare szafy (najstarsza z 1796 roku) i drewniane malowane skrzynie. Do najcenniejszych przedmiotów zgromadzonych na wystawie należy pas cieszyński datowany na 1810 roku.

Na temat ludowych strojów na Śląsku napisano wiele publikacji, zarówno monograficznych, jak i dotyczących wybranego regionu. Natomiast wystawy etnograficzne w ostatnich dziesięcioleciach prezentowały wyłącznie stroje wybranego regionu. „Taka wystawa była oczekiwana, można powiedzieć, od dziesięcioleci. Od ponad 30 lat jest to pierwsza ekspozycja prezentująca całość stroju śląskiego. Od Dolnego Śląska, poprzez Górny Śląsk, strój cieszyński, czy górali Beskidu Śląskiego. Ten strój przy uwzglednieniu jego wszystkich odmian jest chyba jednym z najbogatszych strojów ludowych w Polsce” – mówiła podczas wernisażu Iwona Mohl, dyrektor Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu. Bytomskie Muzeum na wystawie „Skarby śląskiej szafy” prezentuje ludowe stroje, w przeważającej części opierając się na własnych zbiorach, w tym unikatowych eksponatach przedwojennych. Warto dodać, że placówka jest posiadaczem największej w Polsce kolekcji śląskich strojów ludowych.

Ponieważ strój ludowy to nie tylko ich wygląd, ale także forma, konstrukcja, materiały, ozdoby, a także historia, nazewnictwo i funkcja, wystawa została zaplanowana w taki sposób, by ukazać wszystkie te aspekty. „Na wystawie widać piękno tych ubrań. Wszystkie eksponaty na wystawie są oryginalne. Materiały, z których wykonane są poszczególne części stroju, potrafią się zachować, jeśli są dobrze zakonserwowane. Na wystawie pokazujemy także malowane drewniane skrzynie, załadowane ubraniami. To skrzynie wianne, czyli zawierające posag panny młodej, która z taką skrzynią przychodziła do domu pana młodego” – mówi Anna Grabińska-Szczęśniak, kuratorka wystawy. Znaczenie obrzędowe, społeczne czy wierzeniowo-magiczne na ekspozycji zostało dopowiedziane odpowiednią scenerią, natomiast podobieństwa czy różnice w stosunku do sąsiadów zostały przedstawione na planszach oraz fotografiach archiwalnych.

Wystawa prezentuje stroje z Górnego i Dolnego Śląska. Pierwsza grupa jest podzielona na część przemysłową, opolską i Śląsk Cieszyński. Najwięcej zgromadzonych na ekspozycji obiektów dotyczy stroju rozbarskiego (odświętnego i codziennego), a także pszczyńskiego, rybnickiego czy raciborskiego. Prezentujemy także ubrania z rejonu gliwickiego, górali Beskidu Śląskiego, opolskiego, głubczyckiego. Druga grupa eksponatów to pojedyncze, najstarsze w zbiorach stroje m.in. z rejonu kłodzkiego, jeleniogórskiego, nyskiego i karkonoskiego.

„Skarby śląskiej szafy” to długo wyczekiwania przez mieszkańców regionu wystawa, podejmująca tematykę stroju ludowego w kontekście bogactwa i piękna regionalnego odzienia, tradycji, kultury i tożsamości Ślązaków. Otoczenie wystawy zostało tak  zaaranżowane, żeby zachęcić zwiedzających do partycypacji w wystawie. Znalazła się w niej przestrzeń dla dzieci, seniorów i osób o specjalnych potrzebach.

Wystawa „Skarby śląskiej szafy” to nie tylko prezentacja unikatowych zbiorów muzealnych. Ekspozycja została tak zaprojektowana, że odnajdą się na niej wszystkie grupy społeczne i wiekowe. Wystawa jest dostępna dla osób na wózkach inwalidzkich. W strefie edukacyjnej zostały wystawione repliki stroju rozbarskiego przeznaczone do dotykania oraz tamborki, które zrealizowaliśmy w ramach projektu EtnoPolska 2021. Na ekspozycji odbędzie się szereg zajęć o charakterze edukacyjnym z uwzględnieniem osób w różnym wieku.

Kurator wystawy: Anna Grabińska-Szczęśniak, kierownik Działu Etnografii, etnolog specjalizująca się w stroju śląskim, obrzędowości rodzinnej i dorocznej oraz kuchni śląskiej. Autorka kilkudziesięciu wystaw czasowych (nominacja do nagrody Sybilli, wyróżnienie Marszałka Województwa Śląskiego); autorka katalogów zbiorów, publikacji naukowych i artykułów, a także scenariuszy zajęć oraz wykładów. Organizatorka i uczestniczka etnograficznych badań terenowych. Od 2012 roku prezes Oddziału Śląskiego PTL, od 2019 roku zastępczyni Sekretarza Generalnego PTL.

Patronat honorowy: Marszałek Województwa Śląskiego Jakub Chełstowski
Mecenat: Województwo Śląskie
Miejsce: Muzeum Górnośląskie w Bytomiu
Kurator: Anna Grabińska-Szczęśniak
Partnerzy wystawy: Koksownia Bytom Sp. z o.o, Piekarnia-Cukiernia Tadeusz Kwapisz, Ustronianka Sp. z o.o., Śląskie Oblaty, Gryfnie
Patroni medialni: TVP3 Katowice, TVP Kultura, Gazeta Wyborcza, Radio Katowice, Gość Niedzielny, Kultura Ludowa, Damosfera.pl
Czas trwania wystawy 23.09.2022–30.09.2023