Aleksander Świeszewski, „Jezioro w górach”, 1874

Czy ktoś z Państwa kiedykolwiek zastanawiał się nad tym, co może łączyć tak wyrafinowaną dziedzinę jak sztuka z… papeterią?

Zanim zaczęto korzystać z telefonów, faksów, maili czy też internetowych komunikatorów, funkcję najbardziej rozpowszechnionego nośnika informacji pełniły listy. Tak było choćby w XIX wieku. Wielu zatem decydowało się na zakup zestawu specjalnych arkuszy papieru zwanych papeterią. Do posiadaczy takowej należał również malarz Aleksander Świeszewski (1839–1895), będący jednym z przedstawicieli tzw. szkoły monachijskiej.

W zbiorach biblioteki cyfrowej Polona można znaleźć zbiór listów pisanych przez różnych artystów pod adresem Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie. W przypadku Świeszewskiego zachowały się dwa pisma skierowane do przedstawicieli tej instytucji. Na listach widnieje dekoracja w postaci stylizowanych inicjałów artysty. W przypadku pierwszego jest to zestaw liter przecinających się pod kątem, nadając całości wrażenie przestrzennej figury. W drugim liście, pisanym kilkanaście miesięcy później, inicjały są równie dekoracyjne, choć mają zgoła odmienną formę plastyczną. Błahy z pozoru fakt posiadania przez Świeszewskiego zdobionej papeterii świadczy o poczuciu estetyki oraz wynikającej z tego tytułu potrzebie dbałości o detal, co w kontekście sztuki malarza ma niebagatelne znaczenie.

Warto dodać, iż obydwa listy zostały napisane przez Aleksandra Świeszewskiego podczas pobytu w Monachium. Artysta wyemigrował do stolicy Bawarii w 1864 roku, po klęsce powstania styczniowego, w którym brał czynny udział. Do Monachium przybył także po to, by uzupełnić malarską edukację rozpoczętą jeszcze w Warszawie, w pracowni pejzażysty Chrystiana Breslauera. Świeszewski podobnie jak jego nauczyciel wyspecjalizował się w malowaniu natury. Zdecydowaną większość jego malarskiej spuścizny stanowią bowiem krajobrazy. Dodajmy, że wśród nich prym wiodą górskie widoki.

W zbiorach naszego Muzeum znajduje się obraz Świeszewskiego o tej właśnie tematyce. Drobiazgowość w oddaniu szczegółów oraz staranność w ukazaniu efektów luministycznych zdecydowanie wyróżniają „Jezioro w górach” na tle innych krajobrazów. Obraz przypomina wielką, kolorową, świetnie dopracowaną pod względem ostrości fotografię.

Aleksander Świeszewski często realizował w swojej twórczości zbliżone zarówno pod względem formy, jak i tematyki widoki, skazując w ten sposób własną sztukę na pewnego rodzaju schematyzm. Nie zmienia to jednak faktu, że gdy patrzy się na obrazy Aleksandra Świeszewskiego, jak choćby ten z naszej Galerii Malarstwa, za każdym razem odbiorcy towarzyszy uczucie oczarowania – nie tylko z powodu wspaniałego widoku, lecz także z powodu niezwykłej intensywności obecnego w pejzażu światła.

[Opracowała: Helena Kisielewska, adiunkt w Dziale Sztuki Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu]