Helena Przeczkowa z Bojdołów[1]

Pochodziła z Pszczyny. Była wykwalifikowaną nauczycielką. Należała do Towarzystwa Polek, zasiadała w Zarządzie miejscowym tegoż w Pszczynie, pełniła również obowiązki sekretarki w Zarządzie powiatowym. Z ramienia Towarzystwa brała udział w przedplebiscytowej działalności agitacyjnej, uczestnicząc w licznych wiecach i spotkaniach. Była członkinią Związku Nauczycieli Górnoślązaków, w którym pełniła funkcję sekretarki. Należała ponadto do Towarzystwa Czytelni Ludowych, pracowała w nim jako bibliotekarka. Przeczkowa została wybrana do Zarządu pszczyńskiego Polskiego Czerwonego Krzyża, podczas III powstania śląskiego dostarczała żywność walczącym w powiecie powstańcom. Pracowała również jako kurierka z ramienia Polskiego Komisariatu Plebiscytowego w Bytomiu, przewoziła tajną korespondencję. Po likwidacji powstania wizytowała systematycznie obóz dla uchodźców w Goczałkowicach, dostarczając przebywającym tam żywność i odzież. W okresie przedplebiscytowym prowadziła zajęcia z języka polskiego dla młodzieży i dorosłych, w kolejnych latach kontynuowała działalność jako członkini Związku Obrony Kresów Zachodnich. Została odznaczona Medalem Niepodległości.      

W latach międzywojnia Przeczkowa pracowała w szkole powszechnej oraz w seminarium nauczycielskim w Pszczynie, gdzie prowadziła zajęcia z robót ręcznych. W 1931 roku została uhonorowana Brązowym Krzyżem Zasługi za działalność na polu pracy narodowo-społecznej[2].

Pochodząc z rodziny polskiej i mając uświadomienie narodowe oddałam się chętnie, gdy mnie do tego powołano, pracy narodowo-społecznej, gdy jeszcze Śląsk jęczał w kajdanach pruskich. Będąc nauczycielką bywałam często u moich przełożonych politycznie podejrzaną, dlatego że przebywałam wyłącznie w towarzystwie Polaków, że w domu rodziców mówiło się po polsku. Należałam w roku 1918 do Towarzystwa Polek[3] jako członkini. Od roku 1919 pracowałam w zarządzie miejscowego koła, a podczas plebiscytu również jako sekretarka w powiatowym zarządzie. Organizowałam wraz z paniami: doktorową [Pauliną] Rogalińską[4], [Otylją] Wierową i [Klarą] Blokusówną[5] z Koła Polek w powiecie pszczyńskim spotkania, uświadamiając ludność wiejską narodowo i przygotowując ją do plebiscytu. W czasie objazdów byłyśmy narażone na zaczepki Niemców. Podczas plebiscytu pracowałam w biurze, w Wydziale Towarzystwa Polek.

W listopadzie 1919 roku założyłam wraz z panem posłem [Ryszardem] Wydrą[6], kierownikiem obecnej szkoły nr 2 w Pszczynie i panem Mandzlem, w mieszkaniu adwokata pana [Jana] Mildnera[7] (obecnie zamieszkałego w Katowicach), Związek Nauczycieli Polaków Górnoślązaków[8], byłam kilka lat sekretarką tego Związku. Wyjechałam także z wymienionymi panami na pierwszy zjazd nauczycieli Polaków byłego zaboru pruskiego do Poznania, w kwietniu 1920 roku.

Pracowałam także w zarządzie Polskiego Czerwonego Krzyża[9]. Podczas III powstania śląskiego zwoziłam razem z doktorem [Antonim] Rogalińskim[10], do którego sekcji należałam, autami żywność z naszych wiosek do Komendy POW Powstańczej w Jankowicach, stąd zaś dalej do Kwatery Głównej Wojsk Powstańczych w Szopienicach. Przed III powstaniem byłam wraz z panią Blokusówną po tajne papiery we Wrocławiu, z polecenia oddziału wywiadowczego, który mieścił się w hotelu „Lomnitz” w Bytomiu. Należałam też do komitetu pań, które naszym powstańcom ofiarowały sztandar, jego poświęcenie odbyło się na polach orzeskich w powiecie pszczyńskim.

Po plebiscycie pracowałam wraz z paniami doktorową [Pauliną] Rogalińską i Szoppową w obozie dla uchodźców w Goczałkowicach[11]. Praca ta była trudna i smutna pod względem umieszczenia, wyżywienia i odzienia uchodźców. Pracowałam także w powiatowym komitecie Towarzystwa Czytelni Ludowych[12], jako bibliotekarka powiatowa w okresie całego plebiscytu. Brałam też czynny udział w przyjęciu wojsk polskich wkraczających do Pszczyny, tak jak wcześniej w przyjmowaniu i lokowaniu emigrantów polskich przybywających na głosowanie.  Jako nauczycielka języka polskiego prowadziłam bezpłatnie kursa języka polskiego w okresie plebiscytu, jak i później z ramienia Związku Obrony Kresów Zachodnich[13].

To moja praca, którą winna byłam polskości naszego Śląska. Pracuję teraz na wolnym polskim Śląsku jako sekretarka miejscowego koła i równocześnie Zarządu powiatowego Towarzystwa Polek na powiat pszczyński, w myśl naszej dewizy: Bóg, Rodzina, Ojczyzna!   

[1] MGB, sygn. H-1978, Relacja Heleny Przeczkowej z Bojdołów opatrzona fotografią, k. 336.

[2] Sprawozdanie z 15-lecia pracy w seminarium nauczycielskim w Pszczynie, bez red., Pszczyna 1937, s. 97; Zarządzenie nr 348, „Monitor Polski” 1931, nr 260, s. 14.

[3] Związek Towarzystw Polek, zob. przyp.

[4] Paulina Rogalińska, zob. s.

[5] Klara Blokusówna, zob. przyp.

[6] Ryszard Wydra – poseł na Sejm Śląski I kadencji (1922–1929).

[7] Jan Mildner (1887–1960) – prawnik, działacz społeczny, polityk. Urodził się w Urbanowicach, w powiecie pszczyńskim. Ukończył gimnazjum klasyczne w Pszczynie, następnie studia prawnicze na uniwersytetach w Monachium, Marburgu i Wrocławiu. W 1915 roku złożył egzamin sędziowski. W listopadzie 1918 roku otworzył kancelarię adwokacką w Pszczynie. W 1918 roku był delegatem na Polski Sejm Dzielnicowy w Poznaniu. W 1919 roku wstąpił w szeregi Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska. Mildner był zaangażowany w prace Komitetu Plebiscytowego na powiat pszczyński, był jego skarbnikiem. We wrześniu 1920 roku powierzono mu stanowisko doradcy technicznego przy staroście powiatowym w Pszczynie, a w grudniu 1921 roku w Katowicach. W latach 1922–1924 był starostą powiatowym, potem dyrektorem policji w Katowicach. W latach 1926–1939 zasiadał w radzie miejskiej Katowic. W 1924 roku został wybrany posłem na Sejm I kadencji, po zrzeczeniu się mandatu przez Jana Wieczorka, natomiast od 1928 roku posłem na Sejm Śląski, w zastępstwie Ignacego Gwoździa. W latach 1931–1935 był członkiem Śląskiej Rady Wojewódzkiej. Od 1936 figuruje jako współwłaściciel firmy handlowej „Dom Sanitarny Mildner” w Katowicach. Po zakończeniu II wojny światowej pracował w administracji samorządowej, potem w Okręgowym Sądzie Ubezpieczeń w Katowicach. Zob. T. i W. Rzepeccy, Sejm i Senat 1922–1927, s. 270.    

[8] Związek Nauczycieli Górnoślązaków, zob. przyp. 

[9] Polski Czerwony Krzyż dla Śląska, zob. przyp.

[10] Antoni Rogaliński, zob. przyp.

[11] Obóz w Goczałkowicach, zob. przyp.

[12] Towarzystwo Czytelni Ludowych, zob. przyp.

[13] Związek Obrony Kresów Zachodnich, zob. przyp.