Wystawa „Jestem zdrów i w dobrym nastroju. Pocztówki z Wielkiej Wojny w zbiorach Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu” otwarta! 24 pocztówki Feldpostu, czyli pisane przez żołnierzy pruskich w czasie I wojny światowej do dyrektora sierocińca w Bytomiu Franza Samola można oglądać na czasowej wystawie MGB. Nowa ekspozycja w 110-lecie wybuchu I wojny światowej pokazuje karty pocztowe, których nadawcami byli wychowankowie domu dla osieroconych chłopców. Plansze z reprodukcjami pocztówek będą dostępne dla zwiedzających od 29 lutego do 30 kwietnia 2024 roku.
W kolekcji Działu Historii Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu znajduje się zbiór ponad 150 pocztówek z lat I wojny światowej. Unikatowy zbiór obejmuje korespondencję osobistą kierowaną do Franza Samola (dyrektora sierocińca Fundacji Cesarza Wilhelma w Bytomiu) przez byłych wychowanków zakładu oraz członków jego rodziny – żołnierzy armii pruskiej przesyłających jedynej bliskiej im osobie informacje z frontów, lazaretów lub ośrodków dla rekonwalescentów. Tytuł ekspozycji z reprodukcjami kart pocztowych został zaczerpnięty z formuły używanej przez nadawców. Jestem zdrów i w dobrym nastroju to było standardowe zdanie, którego żołnierze używali pisząc do najbliższych. Mimowolni bohaterowie tych wydarzeń wierzyli, a przynajmniej chcieli wierzyć, że pomimo dramatu wojny, cierpienia fizycznego i psychicznego jakie ich dotykało, zdołają powrócić z wojny. Pozytywny ton dominuje w ich narracjach, krótkich świadectwach, szczerych i od serca zdaniach, pisanych w miejscach, gdzie rzucił ich wojenny los – mówi kuratorka wystawy dr Joanna Lusek.
W kwietniu ukaże się dwujęzyczna publikacja towarzysząca wystawie. Książka będzie obejmować całościowo kolekcję pocztówek kierowanych w latach I wojny światowej (1914–1918) do Franza Samola. Wszystkie kartki Feldpostu zostały poddane transkrypcji i tłumaczeniu. Cześć katalogową poprzedzi obszerny wstęp, który przedstawia portret miasta na zapleczu działań wojennych, czyli Bytomia w latach I wojny światowej, m.in. podejmowane działania pomocowe, wycinek historii koszar i zakładu dla rekonwalescentów, wreszcie historię Feldpostu oraz dogłębną analizę zachowanego źródła. Partnerem projektu jest Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej w Opolu. Spotkanie autorskie odbędzie się 25 kwietnia br.
Ekspozycja i publikacja kreślą historię I wojny światowej w makro- i mikroperspektywie mając na uwadze działania militarne i relacje społeczne w Europie ze szczególnym uwzględnieniem tych dotykających Górny Śląsk, zwłaszcza Bytom (w odniesieniu do lat 1914–1918), wskazują pośrednio na rolę i zadania sierocińca oraz ukazują sylwetkę jego dyrektora – Franza Samola, najbliższej dla wychowanków zakładu osoby. Na uwagę zasługują również walory filatelistyczne prezentowanej kolekcji. O ile publikacja w sposób całościowy stanowi opracowanie unikatowej kolekcji pocztówek – tak pod względem tekstowym, jak i ikonograficznym – z podaniem treści korespondencji wytworzonej in situ, w konkretnych miejscach (okopy, lazaret, zaplecze wojny itp.) i miejscowościach (Europa Zachodnia, Środkowa i Wschodnia), o tyle wystawa obejmuje wybrane przez kuratorów ekspozycji przykłady.
Projekt wpisuje się w nurt badań historycznych mających na celu analizę wydarzeń i faktów okresu I wojny światowej w kontekście krytycznej interpretacji pozostawionych świadectw, tym przypadku w warstwie tekstowej i ikonograficznej. Zasadniczym argumentem przemawiającym za upowszechnieniem źródła, a tym samym wydania publikacji i przygotowania wystawy, jest niewątpliwie jego historyczna wartość i unikatowość, ale również świadomość, że posłuży ono kolejnym badaczom z wielu dziedzin, w tym historykom, socjologom, niemcoznawcom czy kulturoznawcom, jako baza do dalszych analiz. Projekt odnosi się do kolejnego niezmiernie ważnego głosu-świadectwa minionego czasu, uzupełniając w swoisty sposób narrację o historii I wojny światowej. Wydarzenia (czas, miejsca i ludzie) rozgrywające się na frontach I wojny światowej i na jej zapleczu, zapamiętane i zachowane w korespondencji żołnierzy, pozwalają poczuć trudny czas wojny, dotknąć go, wejść w lokalne i ponadlokalne relacje, podążając za narracją in situ świadków czasu. Z fragmentów wielu jednostkowych historii wyłania się wspólna opowieść, będąca „zlepkiem” historii młodych mężczyzn dotkniętych tragedią wojny, którzy związani byli z bytomskim sierocińcem. Pocztówki, co ważne, miały wartość również dla dyrektora zakładu Franza Samola, który przechował je i ofiarował Oberschlesisches Landesmuseum w Bytomiu w latach międzywojnia jako swoisty znak pamięci o ludzkich doświadczeniach i z ponadczasowym przesłaniem „Nigdy więcej wojny”.
czas trwania wystawy: 29 lutego – 30 kwietnia 2024
miejsce: ul. Wojciecha Korfantego 34, Muzeum Górnośląskie w Bytomiu
kuratorzy: dr Joanna Lusek, Maciej Droń
fot. Klara Puzoń