Europejskie Dni Dziedzictwa (#EDD) to wielkie święto kultury, które co roku gromadzi tysiące uczestników w 50 krajach Europy. To bezpłatne atrakcje – wystawy, koncerty, warsztaty i konkursy dzięki którym można poznawać historię oraz tradycje swojego regionu. W Polsce 31. edycję #EDD obchodzimy pod hasłem „Żywe dziedzictwo – tradycje od pokoleń”, podkreślając istotę niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Narodowy Instytut Dziedzictwa – koordynator ogólnopolski wydarzenia – zaprasza wszystkich do udziału w największej tego typu inicjatywie w Europie.
Celem Europejskich Dni Dziedzictwa jest promocja dóbr kultury pośród lokalnych społeczności oraz zbliżenie do siebie jego organizatorów na poziomie lokalnym oraz międzynarodowym. W kolejne dwa weekendy września można bezpłatnie zwiedzać najciekawsze zabytki i korzystać z szerokiej oferty wydarzeń kulturalnych. Na uczestników czekają warsztaty, spotkania, rajdy, wystawy, koncerty, pokazy i wiele innych atrakcji, dzięki którym można lepiej poznać i zrozumieć historię oraz kulturę lokalną, regionalną i narodową.
– Na przestrzeni czasu – przy zaangażowaniu setek organizatorów poszczególnych wydarzeń, zarówno dużych muzeów, lokalnych ośrodków kultury, organizacji pozarządowych, jak i małych gminnych bibliotek czy osób prywatnych – powstała wyjątkowa formuła projektu, pod wspólnym szyldem Europejskich Dni Dziedzictwa – wyjaśnia dyrektor Narodowego Instytutu Dziedzictwa, dr hab. Katarzyna Zalasińska.
Tegoroczne hasło – „Żywe dziedzictwo – tradycje od pokoleń” – związane jest z jubileuszem 20-lecia uchwalenia konwencji UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego, a także 10-leciem Krajowej listy niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Dziedzictwo kulturowe nie kończy się na zabytkach i zbiorach obiektów. Obejmuje ono również tradycje lub żywe formy wyrazu odziedziczone po naszych przodkach i przekazane przyszłym pokoleniom, takie jak tradycje ustne, sztuki widowiskowe, wiedza i praktyki dotyczące przyrody lub wiedza i tradycyjne umiejętności rzemieślnicze.
Wydarzenia w ramach Europejskich Dni Dziedzictwa w Muzeum Górnośląskim w Bytomiu
✡️ Ślad pokoleń. Dziedzictwo bytomskiej społeczności żydowskiej w świetle zachowanych wspomnień – oprowadzanie ✡️
Punktem odniesienia dla rozważań na temat dziedzictwa społeczności żydowskiej w Bytomiu będą prezentowane na wystawie „Ślad pokoleń. Od synagogi do Żydowskiego Domu Modlitwy w Bytomiu” obiekty, związane z historiami bytomskich Żydów – rodzin, które zamieszkiwały w mieście od pokoleń oraz tych, dla których Bytom stał się po II wojnie światowej miejscem docelowym, ale także dla tych, których los związał z Bytomiem tylko na chwilę, dla których stał się przystankiem w ich dalszej drodze.
Przedstawiciele społeczności żydowskiej niezwykle mocno zaznaczyli swoją obecność w społecznym, gospodarczym czy kulturalnym życiu Bytomia (jako członkowie stowarzyszeń i towarzystw, donatorzy fundacji stypendialnych czy inspiratorzy akcji charytatywnych i pomocowych). Zostali w historię miasta wpisani również poprzez dramatyczne wydarzenia bezpośrednio poprzedzające i następujące po sobie w latach II wojny światowej, a także w okresie powojnia, naznaczonego koniecznością asymilacji w nowej rzeczywistości. Wybrane historie, m.in. Maxa Taua, Rolfa Kralovitza, Benachema Barucha Marcha, rodzin Richterów, Taterków czy Lomnitzów, przedstawione zostaną podczas oprowadzania przez pryzmat zachowanych relacji i wspomnień oraz dostępnych materiałów archiwalnych.
kiedy? 10 września 2023 (niedziela), godz. 12.30
gdzie? ul. Wojciecha Korfantego 34
kto prowadzi? dr Joanna Lusek
wstęp? wolny
✡️ Ślad pokoleń. Historia – tradycja – dziedzictwo. O więziach między człowiekiem a artefaktem – oprowadzanie ✡️
Skrawek kartki z kilkoma pospiesznie skreślonymi zdaniami, książka o pożółkłych kartkach, fragment modlitwy i śpiew kantora dźwięczący w uszach czy po prostu zwyczajny przedmiot codziennego użytku – sentymentalna pamiątka, przypominająca tych, którzy odeszli, ale również tych, którzy są wśród nas. Każda historia – miejsca, artefaktu oraz ludzi z nimi związanych – składa się z fragmentów wspomnień zachowanych w pamięci oraz wiedzy, która czerpana jest z materiałów archiwalnych, dokumentów czy rodzinnych pamiątek.
Czas, miejsca, ludzie, przedmioty – w tych czterech słowach zamyka się sens i koncepcja wystawy „Ślad pokoleń. Od synagogi do Żydowskiego Domu Modlitwy w Bytomiu”. Historia zbiorowości i losów jednostkowych stanowi punkt wyjścia dla dogłębnej próby ich poznania poprzez sięganie do kontekstów historycznych, politycznych, kulturoznawczych czy obrzędowych. Historia miejsc i ludzi przedstawiona została przez szereg zachowanych w zbiorach Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu obiektów (artefaktów), które ukazują ciąg związków przyczynowo-skutkowych trwania społeczności żydowskiej w tym miejscu, od czasów największej prosperity miasta, poczynając od II połowy XIX wieku, z uwzględnieniem dramatycznych momentów, takich jak systematyczne wykluczanie Żydów z życia społecznego w latach 30. XX wieku, „Polen-Aktion”, „noc kryształowa”, wreszcie wybuch II wojny światowej i jej koniec, aż po moment powrotu i ponownego osiedlania się Żydów w Bytomiu – tej nielicznej grupy Żydów niemieckich, ale również Żydów polskich, w dużej mierze przesiedlonych z przedwojennych Kresów Wschodnich II RP.
Na wystawie prezentowane są m.in. aron ha-kodesz, bima, pulpit kantora, parochet, drobne przedmioty użyteczności codziennej i obrzędowej (pieczątki, świeczniki, mezuzy, tality, lampki pamięci), związane z żydowską obyczajowością i historią bytomskiej gminy żydowskiej oraz, co warte podkreślenia, woluminy z przełomu wieków w językach hebrajskim i jidysz, opatrzone wpisami i pieczęciami własnościowymi, a także notatkami ich właścicieli.
kiedy? 17 września 2023 (niedziela), godz. 12.30
gdzie? ul. Wojciecha Korfantego 34
kto prowadzi? dr Joanna Lusek
wstęp? wolny