Gdzie na Górnym Śląsku można odnaleźć najbardziej pierwotną przyrodę?

Trudno mówić o „pierwotnej przyrodzie” na Górnym Śląsku. Praktycznie wszystkie miejsca zostały tu w jakimś stopniu spenetrowane przez ludzi. Nawet tereny rezerwatów były eksploatowane w przeszłości, a to właśnie one najczęściej zachowują najbardziej pierwotne struktury i rzadkie gatunki organizmów.

Czy jest szansa na odnalezienie żywego osobnika wilka workowatego?

Na razie słyszymy tylko, że „ktoś, kiedyś, gdzieś” widział, są nie do końca czytelne zdjęcia i tyle. Nadziei nie należy jednak tracić. Wiele gatunków dużych kręgowców udało się odnaleźć nawet po ponad 100 latach.

Dlaczego wieloryby są tak ciekawe i wyjątkowe?

Wieloryby, jak dowodzą badania, tworzą zaawansowane struktury społeczne. Powiązano to zachowanie z wielkością ich mózgów. Potrzeba komunikacji pomiędzy sobą i ochrony młodych wymusza stałą konieczność analizy otaczającego środowiska. Stąd wynika to, co my nazywamy ciekawością.

Czy człowiek całkowicie zniszczy przyrodę?

Całkowicie, czyli do ostatniego cennego przyrodniczo miejsca, to pewnie nie. Obawiać się należy, że dojdzie poprzez antropopresję do uproszczenia niechronionych ekosystemów i gigantycznego spadku bioróżnorodności, co po części odbije się również na enklawach obecnie chronionych.

Gdzie naturalnie żyją niebieskie i różowe motyle?

Nawet w Polsce. Trzeba jednak zaznaczyć, że nie jest to czysta barwa, lecz z dodatkami innych kolorów. Niebieski jako kolor dominujący można spotkać u modraszków – ikara i adonisa, a różowy u zawisaków – zmorsznika gładysza i pazika.

Czy jest szansa na zaobserwowanie ewolucji jakiegoś dużego zwierzęcia?

Ewolucja gatunków jest procesem, który stale postępuje. Dotyczy to także dużych zwierząt. Bardzo często zmiany ewolucyjne zachodzą na poziomie niedostrzegalnym gołym okiem (np. procesy fizjologiczne, adaptacyjne i inne). Pewnie za naszego życia nie zauważymy znaczących zmian w wyglądzie dużych ssaków, ale u mniejszych organizmów w tej kwestii zaobserwowano znaczące zmiany.

Jakie jest największe zwierzę w Polsce?

Żubr.

Czy jest szansa na odkrycie nowego gatunku dużego ssaka?

W Polsce nie. Są jednak miejsca na Ziemi, gdzie możemy się spodziewać takich odkryć. Na lądach nie liczmy jednak na bardzo duże zwierzęta wielkości np. nosorożca. Pozostają jeszcze głębiny oceanów, a tych poznanych jest jedynie ok. 75%. Tam można spodziewać się jeszcze prawdziwych olbrzymów.

Czy odkryto już DNA jakiegoś dinozaura?

Zabieg odzyskania z komara z bursztynu krwi dinozaura znany z filmu „Park Jurajski” możemy włożyć między bajki. Dziesiątki milionów lat zrobiły swoje. Materiał genetyczny uległ bezpowrotnemu zniszczeniu.

Jaka dziedzina nauki przyrodniczej daje największe szanse na całkiem nowe odkrycia?

Na pewno systematyka, czyli odkrywanie nowych gatunków, ale również fizjologia i inne dyscypliny powiązane np. z medycyną. Ograniczeniem jest jedynie nasza wiedza i wyobraźnia.

Czy można zwabić głosem pójdźkę do skrzyni lęgowej?

Jeżeli zbudujemy specyficzną, dedykowaną dla pójdźki budkę na terenie, gdzie ten ptak występuje, to są szanse, że ją zasiedli. Pójdźkę możemy również zwabić w jej otoczenie. Nakłonienie ptaka, by skorzystał z naszej oferty, pozostaje w jego decyzji.

Ile lat żyją osy?

W Polsce jeden sezon, czyli od końca marca do końca października lub nieco dłużej (do nastania pierwszych mrozów). Cały rój wtedy ginie. Zimę przeżywają tylko zapłodnione królowe, budujące wiosną od zera nowe gniazda.

Największy gatunek mrówki to…?

Jest kilka gatunków pretendujących do pierwszego miejsca na podium. Na pewno wymienić tu trzeba gatunek z południowo-wschodniej Azji o nazwie Dinomyrmex gigas.

Czy istnieją motyle w tęczę?

Oczywiście, że są motyle w kolorach tęczy. Jednak znalezienie gatunków z typowym dla tęczy układem może okazać się niemożliwe.

Jaki jest największy owad na świecie?

To zależy, jakie parametry weźmiemy pod uwagę. Największą rozpiętość skrzydeł ma motyl Thysania agrippina, sięgającą 25–30 cm. Jednym z najcięższych owadów i najcięższym latającym owadem jest chrząszcz Goliathus goliathus, liczący 12 cm. W tym gronie wypada również wymienić szarańczaka Deinacrida heteracantha o długości ciała sięgającej 10 cm (z czułkami 30 cm), ważącego 71 g.

Czy zwierzęta mają sny?

Ciekawe pytanie. Pewnie tak, śpiący pies i jego zachowanie ewidentnie na to wskazuje.

Jaka była pierwotna fauna doliny Bytomki?

Obecnie jest to trudne do określenia, nie posiadamy również szczegółowych wykazów na ten temat. Pierwotna fauna zróżnicowana była na pewno w zależności od typu środowisk, jakie towarzyszyły rzece, i z pewnością przypominała tę, z jaką spotykamy się przy podobnej wielkości ciekach. Dziś otoczenie Bytomki jest silnie zindustrializowane i na pewno jej bogactwo zostało bardzo uszczuplone.

Skąd tyle ślimaków?

To zależy gdzie: w ogrodzie, na łące czy w lesie? Najczęściej pytanie dotyczy ogrodów, gdzie do czynienia mamy z gatunkami inwazyjnymi, które traktują nasze uprawy jako miejsce darmowego posiłku. Ślimaki te, nie mając wrogów naturalnych, bardzo szybko się mnożą. Ciepłe i suche dni spędzają w ukryciu i dopiero po zachodzie słońca przystępują do działania. Są problemem nie tylko w ogrodach przydomowych, ale również w uprawach rolniczych.

Ile kosztuje czaszka nosorożca białego?

Ze względu na obowiązujące na świecie przepisy nie można nimi handlować, stąd ich cena nie jest znana. Nawet ich posiadanie w kolekcji wiąże się z koniecznością dysponowania stosownymi dokumentami. Sama czaszka na rynku nie ma jednak tak dużej wartości jak „rogi” nosorożca, będące często przedmiotem nielegalnego handlu, ale to już zupełnie inna historia.

Dlaczego ptaki śpiewają?

Chciałoby się odpowiedzieć słowami naszej kilkuletniej zwiedzającej, czyli: „żeby w lesie było wesoło”. Ptaków jednak nasze zamiłowanie do śpiewu nie interesuje. Śpiew nieodłącznie związany jest w okresie wiosennym z zalotami. Samce śpiewają, by przypodobać się samiczkom i informować innych przedstawicieli swojego gatunku o wielkości swojego terytorium. Poza tym dźwięki u ptaków służą do komunikacji, np. ostrzegania o niebezpieczeństwach, przywoływania młodych lub rodziców itp.

Ile salamander plamistych jest na świecie?

Salamandra plamista występuje w Europie – od Hiszpanii na zachodzie po Grecję i Polskę na wschodzie kontynentu. To jej cały „świat”. Nie jest gatunkiem zagrożonym w Polsce, więc chyba ma się dobrze. W wielu miejscach monitoruje się jej liczebność, jednak dokładna liczba wszystkich osobników na całym obszarze występowania nie jest znana.

Gdzie żyją salamandry plamiste?

W Polsce najczęściej można je spotkać na terenach podgórskich, w lasach liściastych, szczególnie bukowych. Obserwować je można w dolinach potoków w miejscach wilgotnych i zacienionych.

Dlaczego łosie są takie duże?

Wielkość najczęściej określamy, patrząc z własnego punktu widzenia. Jeśli coś jest większe od nas – to jest duże, jeśli mniejsze – to małe. Dla słonia pewnie większość zwierząt i człowiek są mali, dla mrówki odwrotnie. Na pewno zarówno wielkość, jak i budowa łosia pozwala mu przetrwać w warunkach, w jakich występuje – jak ktoś jest duży, to jest też mniej chętnych, by go zjeść.

Ile nosorożców jest na świecie?

Tu kłania się pytanie: których? Na wystawie prezentujemy czaszkę nosorożca białego, jednego z pięciu występujących na świecie. Obecnie jego liczbę szacuje się na ok. 20 tysięcy osobników. Z pozostałymi gatunkami nie jest już tak dobrze. Nosorożców czarnych jest ok. 4880 osobników, indyjskich – 2570, sumatrzańskich – 216, a jawajskich – tylko ok. 60 sztuk.

[Opracował: dr Waldemar Żyła, kustosz w Dziale Przyrody Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu]