Zgodnie z tytułem wystawy, zaczerpniętym z dewizy Krzyża i Medalu Niepodległości, najważniejszymi jej eksponatami będą ordery, odznaczenia, odznaki i wszelkie znaki zaszczytne, nadawane za walkę o niepodległość: od orderu Virtuti Militari aż po odznaczenia i odznaki za udział w poszczególnych epizodach „wojny polskiej” lat 1914–1921. Towarzyszyć im będą różnorakie odznaki wojskowe, organizacyjne i okolicznościowe oraz dokumenty (wśród nich wyjątkowo interesujące dokumenty nadań, stanowiące nierzadko dzieła sztuki graficznej), a także sztandary. Ekspozycję uzupełnią mundury oraz broń palna i biała, używana przez żołnierzy polskich w latach Wielkiej Wojny oraz walk o niepodległość i granice. Orientację w historii ułatwią umieszczone w każdej z sal zwięzłe kalendaria, a także szkice sytuacyjne, zaczerpnięte z wydanego w 1930 r. dzieła kapitana Adama Przybylskiego „Wojna polska 1918–1921”.
Wystawa będzie zlokalizowana w ciągu trzech sal, których tematyka dotyczyć będzie kolejno: formacji polskich walczących w I wojnie światowej, wojny o granice z lat 1918–1921 oraz powstań śląskich. W sali pierwszej godne uwagi będą przede wszystkim obiekty związane z Legionami Polskimi, głównie legionowe odznaki.
Sala druga poświęcona zostanie walce o ukształtowanie granic Polski w latach 1918–1921. Zgromadzone w niej obiekty odnosić się będą niemal do wszystkich epizodów kształtowania się granic II Rzeczypospolitej. Najbogatszy zbiór reprezentować będą eksponaty związane z obroną Lwowa, w tym odznaka-symbol „Obrońcom Kresów Wschodnich”, bardziej znana jako „Orlęta”. W sali tej zaprezentowane zostaną również odznaczenia państwowe z czasów II RP, nadawane za udział w walce i pracy niepodległościowej, na czele z orderem wojskowym Virtuti Militari, Krzyżem Walecznych oraz Krzyżem i Medalem Niepodległości.
Salę trzecią, najobszerniejszą, poświęcimy wyłącznie powstaniom śląskim. Najcenniejszymi wśród prezentowanych tu eksponatów będą trzy sztandary bojowe, używane w III powstaniu śląskim, z których jeden odznaczony został jedynym odznaczeniem państwowym, ustanowionym i nadawanym w II RP za udział w powstaniach śląskich – Krzyżem na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi (eksponowany będzie również dyplom nadania). Zaprezentujemy ponadto liczne odznaki związane z powstaniami i plebiscytem górnośląskim, fotografie i dokumenty oraz broń używaną przez powstańców śląskich.
Uzupełnieniem wystawy będzie bogato ilustrowany katalog, zaopatrzony we wstęp zawierający omówienie przedstawionej na niej problematyki historycznej. Na zasadniczą część publikacji składać się będą fotografie prezentowanych na wystawie eksponatów wraz z obszernymi opisami. I wreszcie prawdopodobnie po raz pierwszy w literaturze tego tematu zamieścimy pełny imienny wykaz powstańców śląskich, odznaczonych w 1922 r. Krzyżem Srebrnym Virtuti Militari.
„Bojownikom Niepodległości” – wernisaż i krótkie oprowadzanie kuratorskie online:
Czas trwania wystawy: 28 kwietnia – 14 listopada 2021
Miejsce: ul. W. Korfantego 34
Kuratorzy wystawy: dr Wojciech Moś i Maciej Droń
