Dzień Świętej Łucji obchodzony 13 grudnia w tradycji ludowej wypełniony był różnymi zabiegami magicznymi dotyczącymi prognozowania pogody, urodzaju oraz miłości. Praktykowano zwyczaj obserwacji 12 dni, począwszy od Świętej Łucji do Wigilii Bożego Narodzenia – każdy dzień określał kolejno, jaka będzie pogoda w poszczególnych miesiącach. Wróżono także z cebuli, w tym celu wsypywano sól do 12 łupin (symbolizowały one 12 miesięcy), na drugi dzień sprawdzano, w której łupinie sól zwilgotniała – ten miesiąc miał być deszczowy. Tego dnia zrywano również gałązki wiśni, czereśni lub wierzby i umieszczano w naczyniu z wodą – jeśli zakwitła ona w święta Bożego Narodzenia, wróżyło to pomyślność i szczęście.

Był to także czas wzmożonej aktywności czarownic, dlatego w dzień Świętej Łucji starano się niczego nie pożyczać, mogło to być bowiem wykorzystane do czarów, powodując np. odebranie krowom mleka. Nie wychodzono po zmroku z domu i pilnowano małych dzieci, aby ich zmora nie podmieniła. W oborach i stajniach wtykano ciernie, a poświęconymi ziołami okadzano bydło.

Wieczorem dziewczęta i chłopcy praktykowali wróżby miłosne, np. umieszczano pod poduszką 12 karteczek z imionami przyszłej żony czy męża. W kolejnych dniach wyciągano po jednej karteczce – na ostatniej zapisane było imię ukochanej osoby. Chłopcy i dziewczęta wtykali także w ziemię gałązki czereśni – właściciel tej, która zakwitła jako pierwsza, najszybciej miał wejść w stan małżeński.

Do reformy gregoriańskiej (1582) dzień Świętej Łucji przypadał 23 grudnia. W tym dniu w całej Europie świętowano przywitanie słońca i nowego roku słonecznego. Pokłosiem tych starodawnych zwyczajów są odbywające się 13 grudnia w Skandynawii pochody ubranych na biało dziewcząt niosących na głowach wianki z zapalonymi świeczkami.

📸 Zdjęcie: Pochód z wielbłądem w Dzień Świętej Łucji przed domem Ziaja-Blümer, Świerkle (dz. Zawadzkiego), przed 1931, fot. Paul Schau, za: B. Kubit, Fotograficzne widzenie tradycji. Obrzędy doroczne na Górnym Śląsku, Gliwice 2020