Paulina Rogalińska z Kohlerów[1]

Antoni i Paulina Rogalińscy wzajemnie się uzupełniali. Antoni Rogaliński (1879–1932) przyszedł na świat w Orliczku, w powiecie szamotulskim. Jego ojciec, Nikodem, był nauczycielem. Po ukończeniu gimnazjum klasycznego w Wągrowcu studiował medycynę na uniwersytetach we Wrocławiu i Gryfii. W 1904 roku rozpoczął pracę w katowickim szpitalu ss. elżbietanek. W 1907 roku osiedlił się w Pszczynie, gdzie otworzył praktykę lekarza ogólnego. Pojął za żonę Paulinę. Mieli trójkę dzieci: Ludomirę, Barbarę i Włodzimierza. Obydwoje byli zaangażowani w działalność propolskich towarzystw, ona należała do inicjatorek powstałego w 1912 roku w Pszczynie, Towarzystwa Kobiet (potem Towarzystwa Polek). Weszła również do Zarządu Powiatowego Towarzystwa Polek. On należał do Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” oraz Towarzystwa Czytelni Ludowych. Znalazł się w gronie założycieli Związku Pszczelarskiego, w latach 1918–1922 był prezesem Towarzystwa Śpiewaczego „Lutnia”. Podczas I wojny światowej służył w armii pruskiej. W styczniu 1919 roku Rogaliński wstąpił w szeregi Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska. Jego żona zaangażowała się w organizowanie spotkań orędujących za sprawą polską, podczas których była referentką oraz wieczornic, propagujących polską kulturę. W czasie I powstania śląskiego Rogaliński opatrywał rannych, biorących udział w lokalnych potyczkach. W tym samym roku rozpoczął tworzenie struktur Polskiego Czerwonego Krzyża w powiecie pszczyńskim. Szkolił personel sanitarny, który brał udział w II i III powstaniu, organizował ponadto kolonie letnie dla dzieci w Wielkopolsce, przygotowywał raporty dotyczące aresztowanych i represjonowanych przez stronę niemiecką dla Międzysojuszniczejj Komisji Rządzącej i Plebiscytowej. We wszystkich działaniach wspierała go żona. Podczas powstania zaopatrywała powstańców oraz osadzonych w więzieniu w Raciborzu w żywność. W marcu 1920 roku Rogaliński uczestniczył w kursie zorganizowanym przez Polski Komisariat Plebiscytowy w Instytucie Higieny w Poznaniu, z myślą o przyszłych lekarzach powiatowych, pracujących w strukturach polskiej administracji państwowej. Podczas II i III powstania organizował zaplecze aprowizacyjne dla walczących powstańców. W dniu plebiscytu Rogalińska zasiadała w komisji w Pszczynie jako mąż zaufania. W III powstaniu Rogalińskiemu powierzono funkcję komendanta szpitala powstańczego w Bieruniu Starym. Po jego likwidacji jako przedstawiciel Czerwonego Krzyża sprawował opiekę medyczną nad polskimi emigrantami, zakwaterowanymi w prowizorycznie przygotowanych obozach w Goczałkowicach i Jastrzębiu Zdroju. Również i w tym zadaniu wspierała go żona. W sierpniu 1922 roku otrzymał nominację na stanowisko lekarza powiatowego w Pszczynie, sprawował je do śmierci. W latach międzywojnia Rogaliński pozostawał prezesem Związku Obrony Kresów Zachodnich. Rogalińscy zostali pochowani na pszczyńskim Cmentarzu Wszystkich Świętych[2].

Odkąd jestem w Pszczynie oddaję się pracy społecznej i narodowej. W roku 1912 założyłam z panią Wierową Otylią i Blokusówną Klarą[3] Towarzystwo Polek[4], istniejące jednak formalnie pod nazwą Towarzystwo Kobiet imieniem św. Jadwigi. Towarzystwo to rozwijało się bardzo dobrze i miało liczne członkinie. Niestety nadeszła wojna światowa i wszelka praca ustała. Po wojnie znów zaczęto się organizować, zaczęła się praca nad przywróceniem niepodległości Śląskowi. Ślązacy przygotowywali więc potajemnie powstanie, zaś śląskie panie zbierały potajemnie po wsiach u chłopów dla przyszłych powstańców żywność, odzież i przygotowywały opatrunki.

Wybuchły powstania, w czasie których rozwoziłyśmy powstańcom żywność, papierosy i odzież. Zaznaczyć muszę, że zapasy żywności jakie posiadałyśmy rozwoziłam przede wszystkim naszym uwięzionym powstańcom do Raciborza. W tym czasie Towarzystwo Kobiet występowało już otwarcie jako Towarzystwo Polek. Rozpoczęła się intensywna praca przedwyborcza, mająca na celu przyłączenie Śląska do Macierzy. Ludność wiejską uświadamiano narodowo i przygotowywano ją w ten sposób do plebiscytu. Zwoływałam wiece po wsiach z paniami pszczyńskimi, w czasie których byłyśmy narażone na wielkie niebezpieczeństwo ze strony Niemców. Niejednokrotnie Stosstrupplerzy[5] usiłowali rozbić wiece, albo usiłowano nas – propagatorki polskości napaść, co jednak im się nie udawało. Poza tym urządzałam różne wieczornice, przedstawienia i zabawy, które też były agitacją dla naszej sprawy. W III powstaniu Towarzystwo Polek z Pszczyny przyczyniło się do ofiarowania sztandaru powstańcom powiatu pszczyńskiego, którego poświęcenie odbyło się w Orzeszu (powiat pszczyński).

Zasiadałam również w komisji wyborczej jako mąż zaufania[6]. Po plebiscycie utworzyłam, jako przewodnicząca Polskiego Czerwonego Krzyża, z mężem, panią [Heleną] Przeczkową[7] i panią Szoppową, obóz uchodźców w liczbie 3,5 tysiąca w Goczałkowicach[8] (powiat pszczyński). Warunki umieszczenia i wyżywienia całego obozu przedstawiały się smutnie. Jako przewodnicząca Polskiego Czerwonego Krzyża pracowałam nad polepszeniem ich doli, w czym pomagała mi inteligencja polska i ludność wiejska.

Pracowałam zawsze społecznie, mając wyłącznie na myśli naszą kochaną Ojczyznę, tak i teraz pracuję dalej, i jestem przewodniczącą Towarzystwa Polek na powiat pszczyński.     

[1] MGB, sygn. H-1978, Relacja Pauliny Rogalińskiej, k. 134.

[2] M. Leśniewski, Antoni Rogaliński (1879–1932) – lekarz ogólnie praktykujący w Pszczynie, „Medycyna Ogólna. Kwartalnik Polskiego Towarzystwa Medycyny Ogólnej i Środowiskowej i Instytutu Medycyny Wsi im. W. Chodźki” 1997, t. 3, nr 2, s. 223–225; M. Tomczykiewicz, Rogaliński Antoni, [w:] Słownik biograficzny ziemi pszczyńskiej, s. 243–244; Pszczyna. Monografia historyczna. T. 1, s. 338, 373, 426, 447–448, 485–486.

[3] Klara Blokusówna, zob. przyp.

[4] Związek Towarzystw Polek, zob. przyp.

[5] Stosstruplerzy, zob. przyp.

[6] Mąż zaufania – tu: osoba czuwająca nad prawidłowym przebiegiem głosowania podczas plebiscytu na Górnym Śląsku.

[7] Helena Przeczkowa z Bojdołów, zob. s.

[8] Pod koniec III powstania śląskiego w Goczałkowicach utworzono obóz demobilizacyjny dla sił powstańczych. Działał do października 1921 roku. Zob. B. Cimała, Goczałkowice Zdrój, [w:] Encyklopedia powstań śląskich, s. 144.