Niezmiernie miło nam poinformować, że 6 grudnia 2018 roku zatwierdzono do realizacji 10 projektów w ramach trzeciego naboru wniosków MOLAB/FIXLAB PL, konsorcjum umożliwiającego bezpłatny dostęp do specjalistycznej aparatury badawczej dzieł sztuki, i wśród wniosków przeznaczonych do realizacji w 2019 r. znalazł się projekt zaproponowany przez Pracownię Konserwacji Muzeum Górnośląskiego.
Projekt stawia za cel przebadanie rzeźby gotyckiej „Pięknej Madonny z Zagwiździa” oraz postaci Dzieciątka. Obecnie funkcjonują one w zbiorach jako dwa osobne eksponaty, a stosowne badania mogą potwierdzić, czy są częściami jednego obiektu, co znacząco podniesie wartość historyczną i muzealną badanych artefaktów.
„Madonna z Zagwiździa” trafiła do zbiorów Muzeum Górnośląskiego po II wojnie światowej. Na tle innych realizacji rzeźbiarskich, których proweniencja wskazuje na teren dawnego powiatu opolskiego, obiekt stanowi niezwykle cenny, reprezentujący rzetelny warsztat rzeźbiarski eksponat, wyjątkowy w zbiorach muzealnych, o rozbudowanej sferze symbolicznej i narracyjnej. Rzeźba dzieciątka nie posiada żadnej dokumentacji ani numeru inwentaryzacyjnego potwierdzającego, iż jest ona integralną częścią rzeźby „Madonny z Zagwiździa”. Porównanie stylistyczne obu figur utrudnia fakt, iż posiadają śladowe ilości oryginalnej polichromii oraz ślady licznych interwencji konserwatorskich. Wyniki specjalistycznych badań fizykochemicznych (fotografia multispektralna: VIS, fluorescencja wzbudzona UV, reflektografia UV, radiografia cyfrowa RTG, mikroskopia stereoskopowa VIS, mikrofluorescencja rentgenowska, spektroskopia FTIR) pomogą przy sformułowaniu odpowiedzi, czy obiekty stanowiły jedną całość. Badania pozostałości polichromii pozwolą również na ustalenie oryginalnej kolorystyki rzeźb, co w przyszłości umożliwi wizualizację ich pierwotnego wyglądu za pomocą narzędzi graficznych.
Wszystkie badania zostaną przeprowadzone w Laboratorium Analiz i Nieniszczących Badań Obiektów Zabytkowych LANBOZ w Muzeum Narodowym w Krakowie w przyszłym roku kalendarzowym.
W pierwszej kolejności planowana jest dokładna dokumentacja fotograficzna obiektów w różnych światłach analitycznych (światło dzienne o zróżnicowanym ukierunkowaniu, promieniowanie ultrafioletowe), obrazująca budowę i stan zachowania obiektów. Fluorescencja wzbudzana UV może być pomocna przy identyfikacji nawarstwień znajdujących się na powierzchni obiektów, w tym materiałów, które zostały użyte w czasie poprzednich prac konserwatorskich, a także przydatna w wytypowaniu miejsc pobrania próbek i wykonania pomiarów przy wykorzystaniu specjalistycznej aparatury. Następnym badaniem będzie radiografia cyfrowa RTG, pozwalająca na ustalenie budowy obiektu, porównanie techniki łączenia elementów w figurze Dzieciątka i Madonny, a także ocenę stanu zachowania drewnianego korpusu rzeźb poprzez zobrazowanie zniszczeń spowodowanych przez żerowanie owadów. W kolejnym etapie pobrane zostaną mikropróbki z drewnianego korpusu obiektów oraz zachowanych warstw technologicznych (zaprawy, polichromii). Zatopienie próbek w żywicy akrylowej i przygotowanie ich przekrojów bocznych pozwoli w obserwacji mikroskopowej VIS ustalić stratygrafię nawarstwień, w tym pierwotną kolorystykę rzeźb. Głównym badaniem projektu będzie identyfikacja pigmentów pochodzących z obu elementów rzeźby, wykonana metodą mikrofluorescencji rentgenowskiej (metoda nieinwazyjna). Porównanie próbek pochodzących z warstw oryginalnych i przemalowań da wiedzę o tym, czy kiedyś stanowiły jedność i były pokryte warstwą malarską wykonaną z tych samych komponentów. Ostatnie przewidziane badanie to spektroskopia FTIR. Cel tego badania jest podobny do celu mikrofluorescencji rentgenowskiej, odnosi się jednak do identyfikacji spoiw malarskich obu elementów rzeźby zarówno w warstwach oryginalnych, jak i przemalowań. Planuje się zbadać próbki oryginalnej zaprawy oraz spoiwa warstw malarskich – oryginalnych i późniejszych. Równolegle do badań techniki i technologii wykonania obiektu prowadzone będą badania z zakresu historii sztuki, mające na celu ustalenie proweniencji obiektów i warsztatu artystycznego, z którego pochodzą. Przeprowadzona zostanie również kwerenda dotycząca wcześniejszych losów obiektów, nim trafiły do zbiorów bytomskiego muzeum. Analiza stylistyczno-porównawcza oraz badania fizykochemiczne pozwolą na postawienie ostatecznej odpowiedzi, czy obiekty powinny być ze sobą zestawiane w celach ekspozycyjnych.
