Projekt „Uwaga na dziedzictwo!” to najnowsza inicjatywa Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu realizowana we współpracy z Towarzystwem Społeczno-Kulturalnym Żydów w Polsce. W ramach działań projektowych zapraszamy nauczycieli, uczniów oraz wszystkie osoby zainteresowane zagadnieniem dziedzictwa żydowskiego, szczególnie na Górnym Śląsku, do wzięcia udziału. W marcu przygotowaliśmy dwa wydarzenia: wykład „Else Croner – między żydowską tradycją a walką o równouprawnienie dziewcząt i kobiet”, który odbędzie się 10 marca o godzinie 12.00 (wstęp 2 zł), oraz warsztaty dla młodzieży „Siła kobiet. Biografie emancypacyjne kobiet żydowskich”, które odbędą się 24 marca o godzinie 12.00 (wstęp 8 zł). Wszystkich zainteresowanych prosimy o kontakt z Działem Edukacji: 32 281 82 94, w. 127.

Wykład „Else Croner – między żydowską tradycją a walką o równouprawnienie dziewcząt i kobiet”

Else Croner – pisarka, pedagog, emancypantka. Zajmowała się szczególnie wychowaniem i psychologią dziewcząt. Przewidywała wzrost roli kobiet w życiu publicznym i w związku z tym postulowała o nowe podejście wychowawcze.

Else Croner urodziła się w Bytomiu w rodzinie prawnika dr. Jacoba Wollsteina. Mieszkali przy Krakauer Str. 6, ale już w 1882 r. ojciec został przeniesiony do Wrocławia, gdzie Else spędziła wczesną młodość. Po złożeniu egzaminu nauczycielskiego w 1896 r. przez sześć semestrów studiowała germanistykę, filozofię i psychologię. Należała do pierwszych kobiet w Niemczech, którym dana była możliwość studiowania. Jeszcze przed ich ukończeniem poślubiła w 1901 r. prawnika dr. Johannesa Cronera. Dom państwa Cronerów w Berlinie odwiedzali wybitni przedstawiciele nauki. Atmosfera wysokiej kultury umysłowej sprzyjała rozwojowi twórczości Elsy Croner. Przed rokiem 1914 Else konwertowała na „chrześcijaństwo” i odtąd określała się jako „wysoce zakulturyzowana autorka pochodzenia żydowskiego”. Do 1918 r. pracowała w Berlinie w szkole realnej (od 1908 r. Humboldt-Gymnasium). Interesowała się postępami emancypacji kobiet w społeczeństwie industrialnym. Przewidywała, że kobiety będą odgrywać coraz większą rolę w życiu publicznym i powinny być do tego jak najlepiej wykształcone i przygotowane. W 1931 r. została mianowana docentką Uniwersytetu Berlińskiego, gdzie prowadziła zajęcia na temat psychologii kobiet. Swoje wykłady wygłaszała również w radio, w nowym wówczas medium o dużym zasięgu. Postulowała nowe podejście wychowawcze, które w 1924 r. zawarła w popularnonaukowej książce „Psychika młodzieży żeńskiej”, w 1932 r. przetłumaczonej na język polski i zalecanej jako ważna i wyjątkowa lektura nie tylko dla dziewcząt.

Jej twórczość była bardzo różnorodna, poczynając od prac popularnonaukowych, przez monografie, powieści obyczajowe, poradniki, po bajki dla dzieci. W 1913 r. napisała kontrowersyjną dla wielu książkę „Współczesna Żydówka”. Jest to jedyna w jej dorobku praca poruszająca problemy środowiska żydowskiego. Daje ona wgląd w dość hermetyczny świat kobiet o niemiecko-żydowskiej tożsamości. Stała się ważnym zapisem czasów, a tym samym źródłem historycznym.

Przez 31 lat (1901–1932) Else mieszkała w Berlinie i należała do ścisłej elity społecznej i intelektualnej miasta. Możemy się domyślać, że od przejęcia władzy przez nazistów została boleśnie dotknięta wykluczeniem społecznym. Jak wszystkich Żydów pozbawiono ją praw obywatelskich, a co za tym idzie, możliwości wykonywania zawodu i zarobkowania. Osamotniona, zwątpiła w sens życia we współczesnym świecie. W 1942 r., w wieku 64 lat, zagrożona deportacją, targnęła się na swoje życie. Zmarła 20 grudnia w szpitalu żydowskim w Berlinie-Weddin. Jej śmierć jest osobistą tragedią, tragedią jedną z sześciu milionów.

kiedy? 10 marca 2023 (piątek), godz. 10.00
gdzie? Muzeum Górnośląskie w Bytomiu 
kto prowadzi? Izabella Kühnel
wstęp? obowiązują zapisy w Dziale Edukacji, wstęp 2 zł