Mimo że pozostawiła po sobie bogatą spuściznę literacką i naukową oraz przez trzy dekady należała do ścisłej elity społecznej i intelektualnej Berlina, pamięć o Else została niemal całkowicie wyparta zarówno w Niemczech, jak i w Polsce.

Else Wollstein urodziła się 4 maja 1878 roku w Bytomiu (ówczesnym Beuthen O.S.) jako córka Marthy z domu Schlesinger i sędziego okręgowego dr. Jakoba Wollsteina. Młodość spędziła we Wrocławiu. Należała do pierwszych kobiet w Niemczech, które miały możliwość podjęcia studiów, w latach 1897–1900 studiowała germanistykę, filozofię i psychologię.

W 1901 roku poślubiła dr. Johannesa Cronera, ekonomistę i późniejszego radcę archiwalnego, z którym zamieszkała w Berlinie. Dom państwa Cronerów stał się wówczas popularnym salonem kulturalnym, otwartym zarówno na świat sztuki, jak i wybitnych badaczy oraz myślicieli. Atmosfera wysokiej kultury intelektualnej sprzyjała rozwojowi twórczości Else. Małżeństwo pozostało bezdzietne – Cronerowie poświęcili się pracy zawodowej i działalności społecznej. Else pracowała w szkole realnej, którą przekształcono w gimnazjum (Humboldt-Gymnasium). Prowadziła też na uniwersytecie w Berlinie wykłady z zakresu psychologii kobiet oraz była aktywną pisarką i publicystką. Wygłaszała także prelekcje w radiu – nowym wówczas medium o szerokim zasięgu – kierując swoje audycje głównie do kobiet i młodych dziewcząt.

Jej twórczość była niezwykle różnorodna – obejmowała prace popularnonaukowe, monografie, powieści obyczajowe, bajki dla dzieci, poradniki i krótkie artykuły prasowe. W 1913 roku opublikowała kontrowersyjną książkę „Współczesna Żydówka” – jedyną w jej dorobku pracę poruszającą kwestie społeczności żydowskiej. Dawała w niej wgląd w dość hermetyczny świat kobiet o niemiecko-żydowskiej tożsamości żyjących w dużych miastach. Publikacja stała się ważnym zapisem swoich czasów, a tym samym istotnym źródłem historycznym. W 1924 roku napisała popularnonaukową książkę „Psychika młodzieży żeńskiej”, która w 1932 roku została przetłumaczona na język polski i zalecano ją jako istotną lekturę.

Po przedwczesnej śmierci męża w 1926 roku Else Croner całkowicie poświęciła się pracy i działalności społecznej.

Mimo że przeszła na chrześcijaństwo, po dojściu nazistów do władzy w 1933 roku jako osoba pochodzenia żydowskiego została pozbawiona praw obywatelskich i doświadczyła bolesnego wykluczenia społecznego. W kolejnych latach uniemożliwiono jej kontynuowanie działalności zawodowej i pozbawiono środków do życia. Osamotniona, pogrążona w rozpaczy, zwątpiła w sens życia. W 1942 roku w wieku 64 lat, zagrożona deportacją, popełniła samobójstwo. Zmarła 20 grudnia w szpitalu żydowskim w Berlinie-Wedding. Jej śmierć to osobista tragedia – jedna z sześciu milionów ofiar Holokaustu.

kiedy? 6 kwietnia 2025 (niedziela), godz. 15.00
gdzie? Centrum Edukacji, pl. Jana III Sobieskiego 2
kto prowadzi? Izabella Kühnel
wstęp? 2 zł