Pojęcie Tragedii Górnośląskiej jest wielowątkowe i trudne do zdefiniowania. Jego cezurę wyznacza umownie „czas pomiędzy”, liczony od wprowadzenia w fazę realizacji planowych ewakuacji ludności cywilnej, więźniów i jeńców wojennych na przełomie 1944 i 1945 roku, przez ustanowienie na terenach „wyzwolonych” przez Armię Czerwoną polskiej administracji, do budzenia się na powrót życia w nowej społeczno-politycznej rzeczywistości powojnia. Bytom nie pozostawał w izolacji – ludzie i miejsca stali się świadkami licznych aktów przemocy i krzywd, składających się na dramat czasu u progu świata bez wojny. Czas ten naznaczony był ewakuacjami, wysiedleniami, tysiącami przypadków internowań, pracą przymusową i deportacjami do ZSRS, które dotknęły ludność autochtoniczną, oraz doświadczeniem ekspatriacji osób przybywających na Górny Śląsk z Kresów Wschodnich II RP.
Bytom splótł losy „ludzi stąd i stamtąd” w poczuciu straty bliskich, miejsca na ziemi czy poczucia bezpieczeństwa. Rok 1945 wyznaczał kres i początek. Osobiste tragedie rodzin zostały wyartykułowane dopiero po przemianach ustrojowych 1989 roku. Wcześniej władze komunistyczne wymazały pamięć o Tragedii Górnośląskiej. Współcześnie odzyskana pamięć o ludziach, miejscach i wydarzeniach, których kulminacja nastąpiła w roku 1945, obecna jest w dyskursie społecznym i – upamiętniona poprzez świadectwa, znaki i miejsca pamięci – stanowi istotny element tożsamości regionalnej.
Przygotowywany przez MGB projekt pt. „Bytom 1945. Miejsca – Ludzie – Wydarzenia” obejmuje cykl wydarzeń, w tym: wydanie mapy (mapownika) , spacery po Bytomiu, projekcja filmu „Beuthen 1945. Tragische Kindheit in Oberschlesien”, X Konferencja Kresowa „Koniec i początek. Doświadczenia roku 1945 na Kresach Wschodnich i na Śląsku”, której będzie towarzyszyła publikacja o tym samym tytule.
Harmonogram „Bytom 1945. Miejsca – Ludzie – Wydarzenia”
20 marca, godz. 17.00, MGB – Centrum Edukacji
pokaz filmu „Beuthen 1945. Tragische Kindheit in Oberschlesien” (TSKN Bytom, 2021)
14 maja, godz. 14.00, MGB – Centrum Edukacji
prezentacja mapownika „Bytom 1945. Miejsca – Ludzie – Wydarzenia” dla nauczycieli
czerwiec–wrzesień, MGB
cykl comiesięcznych spacerów „Bytom 1945. Miejsca – Ludzie – Wydarzenia”, szczegóły wkrótce na stronie MGB
19 września, godz. 16.00, TSKN Bytom
prezentacja mapownika „Bytom 1945. Miejsca – Ludzie – Wydarzenia”
8 października, godz. 17.00, Pałac w Miechowicach
prezentacja mapownika „Bytom 1945. Miejsca – Ludzie – Wydarzenia”
21 listopada, MGB – Centrum Edukacji
X Konferencja Kresowa „Koniec i początek. Doświadczenia roku 1945 na Kresach Wschodnich i na Śląsku” wraz z promocją publikacji pokonferencyjnej „Koniec i początek. Doświadczenia roku 1945 na Kresach Wschodnich i na Śląsku”.
