Uwaga. Na wydarzenie obowiązują zapisy w Dziale Edukacji: 32 281 82 94, w. 127. Liczba miejsc ograniczona. 

Drugi cmentarz żydowski w Bytomiu (wówczas Beuthen) został założony w 1866 roku, a już rok później rozpoczęto tam grzebanie zmarłych. Przez jakiś czas funkcjonował równolegle ze starym cmentarzem, znajdującym się do dziś w podwórzu przy ul. Piastów Bytomskich.

Fundatorami terenu pod nową nekropolię oraz domu przedpogrzebowego „Bethalle” byli zamożni bytomscy Żydzi – Moritz Friedländer oraz jego syn Otto. Obecna powierzchnia cmentarza wynosi 12 103 m². Na jego terenie znajdują się trzy pomniki, ponad 2 200 obiektów nagrobnych oraz około 100 mogił ziemnych. W opracowaniu Małgorzaty Derus z 1988 roku odnotowano zachowanie 1 287 macew.

Szczególnie interesującym miejscem jest tzw. aleja honorowa, wyznaczająca pierwotnie główną oś cmentarza, przy której chowano bytomian zasłużonych dla rozwoju miasta. Kolejna aleja honorowa znajduje się przy murze zachodnim. Oprócz monumentalnych nagrobków mieści się tam jedyny na tym cmentarzu ohel – grobowiec w formie murowanego budynku z dachem wspartym na kolumnach. Tego typu budowle przeznaczone były dla pochówków wybitnych postaci w judaizmie. W Bytomiu ohel ten skrywa obelisk Heinricha Sachsa, właściciela apteki i zasłużonego członka lokalnej społeczności żydowskiej.

W 1960 roku teren cmentarza został częściowo zmniejszony od strony północno-wschodniej – na odebranej przestrzeni wybudowano przedszkole. Do 1992 roku opiekę nad cmentarzem sprawowała Kongregacja Wyznania Mojżeszowego w Bytomiu. Obiekt jest wpisany na listę zabytków nieruchomych województwa śląskiego.

W ostatnim roku, dzięki intensywnym pracom porządkowym przeprowadzonym przez bytomskiego wolontariusza Tadeusza Wołka, udało się odsłonić i udostępnić zwiedzającym część kwater, które przez dziesięciolecia były gęsto porośnięte krzewami i bluszczem. Niestety, dziko rosnąca roślinność przyczyniła się także do licznych zniszczeń – wiele macew zostało przewróconych lub uszkodzonych siłami natury. Jednocześnie odsłoniły się fragmenty nekropolii dotąd niedostępne, co stanowi niepowtarzalną okazję do ich dokumentacji i dalszych badań.

Serdecznie zapraszamy do zwiedzania i wspólnego odkrywania historii ukrytej „spod bluszczu niepamięci”.

kiedy? 25 maja 2025 (niedziela), godz. 12.00 
gdzie? zbiórka przed muzeum, pl. Jana III Sobieskiego 2 
kto prowadzi? Izabella Kühnel 
wstęp? obowiązują zapisy w Dziale Edukacji (32 281 82 94, w. 127), wstęp 10 zł (bilet normalny), 5 zł (bilet ulgowy)