Uprzejmie informujemy, że ekspozycja będzie dostępna dla zwiedzających od 19 marca od godziny 10.00.

***

Zwyczaj malowania jaj narodził się na terenie sumeryjskiej Mezopotamii, skąd pochodzą najstarsze pisanki liczące ponad 5000 lat. W starożytności rozpowszechnił się on na całym obszarze śródziemnomorskim. Pisanki nieco późniejsze pochodzą z Egiptu, Persji i Rzymu. Do Europy zwyczaj zdobienia jaj przynieśli prawdopodobnie Persowie. Najstarsze pisanki na ziemiach polskich sięgają końca X wieku, a odkryte zostały podczas wykopalisk na Ostrówku w Opolu i w okolicach Wrocławia.

Od czasu zaadaptowania symboliki jajka przez religię chrześcijańską odgrywa ono ważną rolę jako symbol Zmartwychwstania. Kościół dążył początkowo do rozdzielenia tradycji chrześcijańskiej od obrzędowości pogańskiej, zabroniono więc spożywania jajek w okresie Wielkanocy. Zakaz cofnięto dopiero w XII wieku. Obecnie jajko, uważane za symbol początku i źródła życia, króluje na wielkanocnym stole. W Wielką Sobotę jest święcone wraz z innymi potrawami. Tradycja święcenia jaj pochodzi z okresu średniowiecza, choć na Górnym Śląsku jeszcze na początku XX wieku nie była praktykowana we wszystkich domach. Również nie wszystkie rodziny dzieliły się jajkiem podczas składania sobie życzeń przed śniadaniem wielkanocnym. Przy wielu stołach spożywano jajecznicę lub jajko smażone na boczku ze szczypiorkiem.

Zdobione jajko wielkanocne nazywamy dzisiaj zwyczajowo „pisanką”. Wyraz ten wywodzi się od jednej z tradycyjnych technik zdobienia jajka – batikowej. W technice tej rozgrzany wosk nanoszono na powierzchnię jajka specjalnym pisakiem, a czynność tę nazywano „pisaniem”. Stąd słowo „pisanka”. Z biegiem lat zaczęto tak określać każde zdobione jajko wielkanocne, niezależnie od techniki. Należy jednak pamiętać, że obok owej nazwy funkcjonują określenia szczegółowe, związane z konkretną techniką: „drapanka”, „oklejanka”, „naklejanka” oraz „kraszanka” (od „krasić”, czyli ‘zdobić’). Na Górnym Śląsku nazwa „kraszanka” została przekształcona przez dialekt regionalny i stąd mamy górnośląskie „kroszonki”.

Data otwarcia wystawy online: 19 marca 2021 roku (piątek)
Czas trwania wystawy: 19 marca 2021 – 18 kwietnia 2021
Miejsce: pl. J. III Sobieskiego 2
Kurator wystawy: Anna Grabińska-Szczęśniak