Jajko to symbol odradzającego się życia i płodności – wierzono, że jaja zapewniają trwanie świata. Zwyczaj ich dekorowania był znany już w starożytności. Farbowane łupinami cebuli, zabezpieczały przed złymi mocami, a barwione młodym żytem, przynosiły szczęście. Dziś, gdy pogańskie wierzenia i ludowe prawidła straciły na znaczeniu, malowane jajka są ozdobą wiosennego stołu, a dla chrześcijan – znakiem Zmartwychwstania. Pisanki w poszczególnych regionach otrzymały odmienne nazwy (wydmuszki, kraszanki, a na Śląsku kroszonki), utrwaliły się też różne tradycje ich zdobienia. Najstarszą na Słowiańszczyźnie jest technika batikowa, polegająca na nanoszeniu na jajko wzoru za pomocą gorącego wosku. Na Śląsku największą popularnością cieszy się zaś technika rytownicza – zabarwione jajko zdobi się, wydrapując na nim dekoracje. Pisanki okleja się ponadto rdzeniem sitowia, płatkami bzu, słomką bądź trawi kwasem.
Wystawa jest podsumowaniem już trzydziestej, jubileuszowej, edycji konkursu na najpiękniejsze kroszonki w województwie śląskim. Zgłoszenia do konkursu przyjmowano od 15 do 18 marca 2019 roku. W tegorocznej edycji łącznie wzięło udział 43 uczestników, w tym 7 debiutantów – łącznie zgłosili 53 zestawy prac. A jury oceniło 253 zdobione jajka wielkanocne. Oceny i wyboru najlepszych ze zgłoszonych prac dokonało jury w składzie: Joachim Orłowski – praktykujący kroszonkarz, Elżbieta Oficjalska – kierownik Działu Kultury Materialnej i Folkloru Muzeum Wsi Opolskiej, Robert Garstka – kulturoznawca (specjalista ds. etnologii, Regionalny Instytut Kultury w Katowicach), Anna Grabińska-Szczęśniak – etnograf (kierownik Działu Etnografii, Muzeum Górnośląskie), Urszula Mikoś – historyczka sztuki (Muzeum Górnośląskie). Prace oceniano w czterech kategoriach (według metod zdobienia): techniką rytowniczą (drapane), techniką batikową (pisane woskiem), innymi tradycyjnymi technikami (np. oklejane) i nowatorskimi technikami zdobienia. Głównymi kryteriami oceny prac były walory artystyczne i estetyczne oraz – w pierwszych trzech kategoriach – zachowanie tradycyjnych technik i wzorów zdobienia.
Podsumowaniem konkursu jest wystawa, na której można zobaczyć zwycięskie prace z tegorocznej edycji konkursu, a także, z okazji jubileuszu, 30 najciekawszych z poprzednich edycji. Jubileuszowym uhonorowaniem kroszonkarzy, którzy wzięli udział w konkursie na przestrzeni wszystkich edycji konkursu, jest publikacja towarzysząca „XXX konkurs Górnośląskie kroszonki 2019” ze zdjęciami najbardziej interesujących prac z poprzednich edycji konkursu oraz opisem technik wykonania. Wydawnictwo to nie tylko kompendium wiedzy o konkursie i tym wyjątkowym rzemiośle, ale jednocześnie zaskakujący formą gadżet, który z pewnością idealnie będzie prezentował się podczas zbliżającego się wielkanocnego czasu. Tym bardziej polecamy jako podpowiedź oryginalnego prezentu „na zajączka”.
Publikację można nabyć w cenie 22 zł w kasach Muzeum Górnośląskiego przy pl. J. III Sobieskiego 2 i ul. W. Korfantego 34 oraz online.
Otwarcie wystawy poprzedziło uroczyste ogłoszenie wyników konkursu. Kto znalazł się wśród zwycięzców konkursu „Górnośląskie kroszonki 2019” dowiedzieliśmy się w sobotę, 30 marca, o godz. 16.00 w Muzeum Górnośląskim.
relacja zdjęciowa z ogłoszenia wyników oraz lista nagrodzonych i wyróżnionych
publikacja towarzysząca wystawie pokonkursowej „Górnośląskie kroszonki 2019”
więcej o festiwalu „Ślōnski szwōng”
zobacz też pełen program wydarzeń festiwalu „Ślōnski szwōng”
czas trwania: 30 marca–28 kwietnia 2019
miejsce: ul. W. Korfantego 34
kuratorka: Anna Grabińska-Szczęśniak
„Górnośląskie kroszonki 2019” to kōncek Ślōnskiego szwōngu – festiwalu śląskiej kultury
oprowadzania z kuratorem towarzyszące wystawie czasowej „Górnośląskie kroszonki 2019”:
7 kwietnia (niedziela) – prowadzi Anna Grabińska–Szczęśniak (wstęp w cenie biletu na wystawy czasowe)
